Strona ofertowa Wydawnictw Edukacyjnych WIKING
Jesteś
gościem portalu
Strona główna portalu
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=621
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=440
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=110
http://www.wiking.com.pl/index.php?site=testy_gim_historia_roz_1
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=348
http://www.wiking.edu.pl/sitemap.php
Powrót do poprzedniej stronyWersja do wydruku

SŁOWNIK terminów literackich

A|B|C|D|E|F|G|H|I|J|K|L|M|N|O|P|R|S|ś|T|U|V|W|Z|Ż

kanon literacki 
karykatura
kazanie 
kierunek literacki
kolęda
komedia
komizm
kompozycja
kontrast
konwencja literacka
kronika
krytyka literacka
Księga Rodzaju
Księga Wyjścia
kultura literacka

kanon literacki – zespół klasycznych (uznanych za wzór) pozycji danej literatury narodowej. Najczęściej są to teksty świadczące o historycznych początkach państwa, dzieła literackie ważnych dla kultury osób, wieszczy narodowych itp. W innym znaczeniu kanon to ogólnie przyjęta norma, wzór. W szkole istnieje np. kanon lektur szkolnych, czyli zbiór tekstów, które powinien przeczytać i opanować w danej klasie każdy uczeń.

karykatura – wyolbrzymienie i przerysowanie przedstawianych cech postaci literackiej. Rodzaj deformacji w opisywaniu bohaterów, ośmieszająca charakterystyka. W taki sposób został przedstawiony przez Aleksandra Fredrę Papkin, bohater Zemsty. Zobacz: satyra, komizm.

kazanie – przemówienie wygłaszane przez kapłana w czasie uroczystości religijnej. Niekiedy bywa wybitnym utworem literackim, który ma realizować cele dydaktyczne (pouczać), np. Kazania Piotra Skargi. Zobacz: literatura dydaktyczna.

kierunek literacki – zespół cech występujących w szeregu wybitnych utworów, które powstały w podobnych granicach chronologicznych. Element epoki literackiej, np. realizm – kierunek, zgodnie z którym literatura ma odwzorowywać rzeczywistość, powstał w epoce pozytywizmu. Inna nazwa to prąd literacki. Zobacz: program literacki, grupa literacka, manifest literacki.

kolęda – pieśń religijna związana z obrzędami Bożego Narodzenia. Śpiewana obecnie w kościołach podczas bożonarodzeniowych mszy oraz w domu przy stole wigilijnym. Najbardziej znane to: Lulajże Jezuniu, Cicha noc, Przybieżeli do Betlejem. Zobacz: jasełka.

komedia – drugi, obok tragedii, gatunek dramatu. Charakteryzuje się pogodną, śmieszną tematyką, ma na celu rozbawienie widza. Komedia jest utworem o luźniejszej niż tragedia kompozycji, jej zakończenie jest najczęściej pomyślne dla bohaterów. Wykorzystuje różne rodzaje komizmu. Odmiany gatunkowe komedii to m.in.: komedia charakterów (wynika z komizmu postaci, np. Świętoszek Moliera); komedia intrygi (polega na ciągłych zwrotach akcji, postacie podstępami komplikują rozwiązanie, np. Śluby panieńskie Fredry); komedia sytuacji (podobnie jak komedia intrygi opiera się na ciągłych zaskakujących zawikłaniach akcji, np. Wieczór Trzech Króli Szekspira). Zobacz: intryga, charakter.

komizm – właściwości przedmiotu, osoby lub sytuacji, które pobudzają do śmiechu. Za źródło komizmu uznaje się niezgodność wyobrażenia z rzeczywistością. Wyróżniamy trzy jego rodzaje: komizm sytuacyjny to ukazanie zabawnych wydarzeń, które przytrafiają się bohaterowi; komizm słowny jest oparty na dowcipie lub kontraście między wypowiedziami a okolicznościami mówienia; komizm postaci polega na zabawnym scharakteryzowaniu postaci, ich zachowania i charakteru. W obrębie jednego utworu komediowego występują najczęściej wszystkie rodzaje komizmu, np. w Zemście Aleksandra Fredry. Zobacz: komedia, groteska, parodia.

kompozycja – budowa świata przedstawionego. Wewnętrznie rozplanowana, tworząca samodzielną całość konstrukcja utworu literackiego, porządkująca elementy dzieła (motywy, wątki, postacie i ich zachowania, czas, przestrzeń itp.) oraz środki artystyczne użyte przez autora. Zobacz: struktura dzieła literackiego, fabuła, temat.

kontrast – przeciwstawienie pojęć. W kompozycji jest jedną z odmian powtórzenia, polegającą na zestawieniu różnic (nigdy podobieństw). Jak w poniższym przykładzie, gdzie zestawiono ze sobą dwa różne rodzaje miłości do Boga (opisy te przedstawiają jednocześnie odmienne charaktery braci).

Było nas dwóch braci i dwie różne miłości
do Boga stwórcy:
 jeden baranki mu składał zarżnięte,
drugi - pszenicę, kukurydzę i miętę,
słodkie ogórki.

(Kazimiera Iłłakowiczówna Kain i Abel)

Zobacz: paralelizm.

konwencja literacka – schematyczny zespół norm, wzorzec określający poszczególne elementy utworu oraz sposób ich organizowania w większe całości, czyli teksty. Obejmuje zasady formowania utworów, dobór figur retorycznych, tematów, w obrębie gatunkówrodzajów literackich. Zobacz: tradycja literacka.

kronika – opowieść o dziejach historycznych wierna chronologii wydarzeń. Łączy wiedzę źródłową z fikcją literacką, stanowi rozwiniętą wypowiedź narracyjną (narracja), np. Kronika polska Galla Anonima, Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego Jana Długosza. Zobacz: historiografia.

krytyka literacka – dział wiedzy o literaturze zajmujący się omawianiem bieżącej twórczości literackiej. Często przybiera formę analizy, ale wykształciła też własne gatunki, takie jak esej, rozprawa, recenzja.

Księga Rodzaju – zobacz: Genesis.

Księga Wyjścia – zobacz: Exodus.

kultura literacka – całość historycznego dorobku literackiego narodu wraz ze wszystkimi instytucjami służącymi życiu literackiemu.

powrót do początku strony

Geografia | Język Polski | Historia | Przyroda | Biologia