Strona ofertowa Wydawnictw Edukacyjnych WIKING
Jesteś
gościem portalu
Strona główna portalu
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=621
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=440
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=110
http://www.wiking.com.pl/index.php?site=testy_gim_historia_roz_1
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=348
http://www.wiking.edu.pl/sitemap.php
Powrót do poprzedniej stronyWersja do wydruku

SŁOWNIK terminów literackich

A|B|C|D|E|F|G|H|I|J|K|L|M|N|O|P|R|S|ś|T|U|V|W|Z|Ż

maksyma
manifest literacki
metafora
mit
mitologia
Młoda Polska
modernizm
modlitwa
monolog
morał
motyw
motto
mowa
muza

maksyma – zwięzłe sformułowanie zawierające ogólną, moralną lub filozoficzną, myśl. Może występować samodzielnie lub w obrębie jakiegoś tekstu. Zwykle jednozdaniowa, np. Otyli żyją krócej, ale jedzą dłużej (Stanisław Jerzy Lec), Nie można leczyć nieznanej choroby (maksyma łacińska). Zobacz: sentencja, aforyzm, złota myśl.

manifest literacki – opublikowany w czasopiśmie bądź w formie samodzielnego druku program literacki, czyli zbiór założeń artystycznych konkretnej grupy literackiej.

metafora – figura, w której zestawione wyrazy zmieniają swoje dosłowne znaczenie. Wyróżniamy metafory językowe (potoczne) o utartym, stałym znaczeniu, np. bieg wydarzeń, źródło dochodów, oraz poetyckie, tworzone przez poetę na potrzeby danego utworu, wymagające indywidualnej interpretacji. Zwykle w stosunku do metafor występujących w języku potocznym stosujemy pojęcie przenośnia, nazwę metafora kojarzymy z językiem poetyckim.

Choćbyśmy uczniami byli
najtępszymi w szkole świata,
nie będziemy repetować
żadnej zimy ani lata.

(Wisława Szymborska Nic dwa razy)

Zobacz: figury retoryczne.

mit – utwór literacki opowiadający o początku świata i czasach heroicznych (czasach, kiedy żyli bogowie i herosi), który ma wyjaśnić pochodzenie świata, prawa natury oraz sens obrzędów religijnych i magicznych. Jego bohaterami są istoty boskie oraz postacie obdarzone ponadludzkimi właściwościami, np. Mit o Demeter i Korze, Mit o Heraklesie. Jest podstawową formą literatury przekazywanej ustnie, która dała początek innym gatunkom literackim. Zobacz: utwór literacki, mitologia.

mitologia – zbiór mitów. Dwie najbardziej znane mitologie obejmują starożytne kultury śródziemnomorskie (czyli dotyczące państw leżących nad Morzem Śródziemnym) – grecką i rzymską.

Młoda Polska – termin używany na określenie epoki literackiej i kulturalnej, którą umiejscawia się między epoką pozytywizmudwudziestolecia międzywojennego, trwającej od 1890 do 1918 roku. Inna nazwa to modernizm. Zobacz: epoka literacka.

modernizm – zobacz: Młoda Polska.

modlitwa – wypowiedź religijna będąca bezpośrednim zwrotem do Boga, która zawiera skierowane do niego pochwały, prośby itp. W każdej religii istnieją ustalone teksty modlitw, niektóre z nich mają walory literackie. Forma modlitwy występuje też w poezji wyrażającej przeżycia religijne, ale nie podporządkowanej obrzędom, np. w wierszu Bułata Okudżawy Modlitwa. Zobacz: kazanie.

monolog – nieprzerwana, samodzielna wypowiedź jednej osoby. Istnieje kilka rodzajów monologu: liryczny – odsłania przeżycia wewnętrzne osoby mówiącej w wierszu (podmiotu lirycznego); wewnętrzny – występuje w utworze narracyjnym (proza), to większy, złożony z co najmniej kilku zdań odcinek, który jest przytoczeniem wewnętrznej mowy bohatera; wypowiedziany – ma formę opowiadania, jest kształtowany na wzór wypowiedzi ustnej (zachowuje jej spontaniczny charakter), często ma charakter spowiedzi. Zobacz: dialog, mowa.

morał – pouczający wniosek płynący bezpośrednio z treści utworu. Często występuje w bajkach.

motyw – podstawowy, dający się wyodrębnić podczas analizy utworu literackiego, składnik świata przedstawionego (postać, zdarzenie, sytuacja itp). Motywy łączą się w obrębie tekstu w związki, tworząc wątki, tematypostacie. Motyw powtarzający się w jednym utworze literackim to motyw przewodni (jego temat), a motyw przewijający się w wielu utworach to motyw wędrowny (np. motyw podróży w Odysei Homera i Boskiej komedii Dantego).

motto – cytat z jakiegoś utworu umieszczony przed innym tekstem (lub rozdziałem) i wiążący się w konkretny sposób z jego treścią. Umieszczony jest tam celowo przez autora, aby wywołać u odbiorcy określone skojarzenia. Zobacz: dedykacja.

mowa – porozumiewanie się za pomocą dźwięków tworzących słowa, zdania. W tekście literackim występuje w formie zapisanego dialogu bądź monologu, jako mowa niezależna – kiedy słowa postaci zostają w tekście przytoczone w formie cytatu; jako mowa pozornie zależna – gdy słowa postaci są zawatre w opowiadaniu narratora, jako mowa zależna – kiedy słowa postaci przytaczane są przez narratora, najczęściej za pomocą wprowadzenia "powiedział, że...". W innym znaczeniu także przemówienie (retoryka).

muza – w mitologii greckiej jedna z dziewięciu bogiń opiekujących się sztukami i naukami: Kaliope – muza poezji epickiej, Klio – muza historii, Euterpe – muza poezji lirycznej, Melpomene – muza tragedii, Terpsychora – muza tańca i pieśni, Erato – muza poezji miłosnej, Urania – muza astronomii, Polihymnia – muza poezji chóralnej, Talia – muza komedii. Każda z nich posiadała wyróżniający ją przedmiot (atrybut), np. Melpomene miała maskę tragiczną. W znaczeniu przenośnym muza to natchnienie poetyckie.

powrót do początku strony

Geografia | Język Polski | Historia | Przyroda | Biologia