Litery u (tzw. otwarte) i ó (tzw. zamknięte) oznaczają obecnie tę samą głoskę [u]. W przeważającej ilości wyrazów piszemy tzw. "u otwarte", obecność "u zamkniętego" tłumaczymy względami historycznymi lub morfologicznymi. Literę u piszemy: a) | w czasownikach, które kończą się na: -uję, -ujesz, -uje, -ujemy, -ujecie, -ują, -uj, -ujmy, -ujcie, np. pilnuję, całują, szykujcie; |
b) | w rzeczownikach, które kończą się na -uch, -uś, -unia, -usia, -unio, -uszek, -unek, np. staruch, dzidziuś, babunia; |
c) | prawie zawsze na początku wyrazu, np. ul, ukochany; |
d) | zawsze na końcu wyrazu, np. dwu, dachu. |
Literę ó piszemy: a) | w rzeczownikach, które kończą się na -ów (w dopełniaczu liczby mnogiej – kogo, czego – rodzaju nijakiego), np. koców, panów; |
b) | w nazwach geograficznych, które kończa się na -ów, np. Lwów, Gorzów; |
c) | w rzeczownikach, które mają przyrostek: | – | ówna (tworzy nazwy kobiet), np. młynarzówna; | – | ówka (tworzy nazwy potoczne), np. podstawówka; WYJĄTEK: skuwka, zasuwka, okuwka (w tych wyrazach nie są to przyrostki lecz część rdzenia wyrazu). |
d) | na początku wyrazów: ósemka, ósmoklasista, ów, ówdzie, ówczesny i ich pochodnych; |
e) | gdy wymienia się na: | – | o, np. dół -> doły; | – | e, np. pióro -> pierze; | – | a, np. wrócić -> wracać; |
f) | w niektórych wyrazach mamy do czynienia z ó niewymiennym (zasada historyczna), np. córka, jaskółka, król, równy, żółty, źródło. Pisownię tych wyrazów należy po prostu zapamiętać! |
powrót do początku strony |