PROCESY ZEWNĘTRZNE – EGZOGENICZNEPROCESY GEOLOGICZNE WIETRZENIE – to rozpad (wietrzenie fizyczne/mechaniczne) lub rozkład (wietrzenie chemiczne) skał pod wpływem działania czynników zewnętrznych; w wyniku zmian temperatury powietrza skała najpierw się nagrzewa (wówczas zwiększa swoją objętość), a potem ochładza (kurczy się); taki cykl, powtarzany regularnie, prowadzi do kruszenia się (rozpadu) skały i powstania zwietrzeliny. Przykładem WIETRZENIA chemicznego są zjawiska krasowe; skały węglanowe (np. wapień), wchodząc w reakcję z wodą, ulegają rozpuszczaniu (rozkład); powstają w ten sposób przeróżne formy krasowe, np. jaskinie z szatą naciekową (stalaktyty, stalagmity i stalagnaty), wywierzyska (źródła krasowe), lejki krasowe i inne. RUCHY MASOWE – to procesy przemieszczania się skał po powierzchniach nachylonych, pod wpływem działania sił grawitacji; zaliczają się do nich m. in.:
EROZJA rzeczna – polega na niszczeniu przez transportowany materiał skalny dna koryta (erozja wgłębna/denna) oraz podcinania brzegów doliny przez nurt (erozja boczna); skutkiem działania erozji bocznej są meandry (zakola) i starorzecza.
EROZJA lodowcowa – przykładem niszczącej działalności lodu są doliny rzeczne, które jęzor lodowca górskiego przekształca z V-kształtnych na U-kształtne; działalność lodowców i lądolodów była szczególnie nasilona w epoce plejstocenu i odcisnęła duże piętno na wielkich obszarach naszego globu, w tym także na terenie Polski. AKUMULACJA – to osadzanie i gromadzenie, najczęściej w zagłębieniach terenu, materiału skalnego transportowanego przez wodę, wiatr i lodowiec.
Efektem AKUMULACJI wiatrowej są m.in. wydmy, np. pustynne barchany, czy wydmy podłużne (na Saharze zwane seifami) oraz spotykane w Polsce wydmy paraboliczne.
W sprzyjających warunkach, tam gdzie linia brzegowa ulega załamaniu, prądy morskie mogą utworzyć piaszczystą mierzeję (np. Mierzeja Helska) – taki proces nosi nazwę AKUMULACJI morskiej.
|