Juliusz Cezar, Caius Iulius Cesar
(ok. 100–44 r. przed Chr.)

 

MŁODOŚĆ I POCZĄTEK KARIERY POLITYCZNEJ:
Juliusz Cezar urodził się w jednej z najstarszych i najbardziej wpływowych rodzin patrycjuszowskich, która jednak nie dysponowała wielkim majątkiem. Już we wczesnej młodości znalazł się w śmiertelnym niebezpieczeństwie, bowiem ówczesny dyktator Rzymu – Korneliusz Sulla, zwalczając swych wrogów politycznych, ogłaszał listy proskrypcyjne (tzw. proskrypcje sullańskie), na których umieszczał osoby wyjęte spod prawa, ich zabicie nie groziło żadnymi konsekwencjami. Juliusz jako spokrewniony z Mariuszem oraz przez małżeństwo z córką Korneliusza Cynny – Kornelią, której nie chciał porzucić, choć związek ten był niepoprawny politycznie i mógł zagrozić jego dalszej karierze, znalazł się na takiej liście. Uniknął śmierci, ale musiał opuścić Italię i do Rzymu powrócił dopiero po śmierci Sulli (78 r. przed Chr.). Od początku swej kariery Cezar związany był ze stronnictwem popularów – zwolenników reform społecznych. W 68 r. przed Chr. objął swój pierwszy urząd – kwestora, a w 65 r. przed Chr. kolejny – edyla. Dzięki organizacji wspaniałych igrzysk, jako edyl kulturalny zdobył wielką popularność wśród ludu. W latach 64–63 przed Chr., uczestniczył w kilku głośnych procesach politycznych, podczas których dał się poznać jako bardzo zdolny i zręczny mówca. W 63 r. przed Chr. Cezar został wybrany najwyższym kapłanem (pontifex maximus), w 62 r. przed Chr. objął urząd pretora, a po roku otrzymał w zarząd prowincję Hiszpanię. Do Rzymu powrócił następnego roku (60 r. przed Chr.) i podjął starania o objęcie urzędu konsula.

TRIUMWIRAT I KONSULAT:
Po powrocie z Hiszpanii, w 60 r. przed Chr. Cezar zawarł tajne, skierowane przeciw senatowi porozumienie z Pompejuszem i bogatym Krassusem (I triumwirat). To przymierze trzech polityków miało się przyczynić do osłabienia ustroju republikańskiego i utorować drogę nowemu ustrojowi. W 59 r. przed Chr. Juliusz Cezar został wybrany konsulem, dzięki czemu stał się jednym z dwóch najwyższych rzymskich urzędników. Ignorując okazującego mu wrogość drugiego konsula – Bibulusa, Cezar przystąpił do zaprowadzenia szeregu reform. Gdy nie znajdował poparcia w senacie, zgłaszał odpowiednie projekty bezpośrednio w komicjach. Spośród przeprowadzonych przez niego reform, najważniejszą była reforma agrarna, na podstawie której części ploretariuszy i wielu weteranom wojskowym Pompejusza została nadana ziemia.

GALIA I ODNOWIENIE TRIUMWIRATU:
W 58 r. przed Chr. prokonsul Cezar objął namiestnictwo w Galii Przedalpejskiej i Narbońskiej. W tym samym roku, wykorzystując skłócenie plemion celtyckich zamieszkujących te ziemie, rozpoczął systematyczny podbój Galii (tereny dzisiejszej Francji, Belgii, Szwajcarii, Holandii i części Niemiec). Dwa lata później (56 r. przed Chr.) ogłosił zakończenie podboju Galii. W tymże roku doszło także do odnowienia i umocnienia triumwiratu z 60 r. przed Chr. Ustalono obsadę najważniejszych stanowisk na kolejne 5 lat – Cezar miał zachować namiestnictwo w Galii, Pompejusz i Krassus mieli zostać wybrani konsulami na 55 rok przed Chr., ponadto Pompejusz otrzymał zarząd nad Hiszpanią, a Krassus nad Syrią. W latach 55–54 przed Chr. Cezar zorganizował dwie wyprawy do Brytanii, umożliwiły one Rzymianom zapoznanie się z tym krajem, ale nie zakończyły się jego podbojem. Cezar musiał zadowolić się uzyskaniem trybutu, jaki mieli płacić mieszkańcy tej krainy na rzecz Rzymu. Tymczasem w 52 r. przed Chr. doszło w Galii do wybuchu wielkiego powstania przeciw panowaniu rzymskiemu. Na czele Gallów stanął wybitny wódz Arwernów – Wercyngetoryks, udało mu się zjednoczyć większość plemion galijskich. Po wielu zaciekłych bojach losy wojny rozstrzygnęły się pod Alezją, gdzie oblężone wojska Gallów poddały się Cezarowi, a sam Wercyngetoryks dostał się do niewoli. Najwybitniejszego wodza Gallów przewieziono następnie do Rzymu, gdzie kilka lat później został stracony. W 51 r. przed Chr. całkowita władza Cezara nad Galią została odzyskana.

Wercyngetoryks poddający się Cezarowi pod Alezją

WOJNA DOMOWA:
Po ciężkiej i krwawej kampanii w Galii Cezar dysponował 13. legionami doświadczonych i wiernych żołnierzy. Jego militarne sukcesy i wzrost potęgi wywoływały coraz większy niepokój wielu senatorów oraz Pompejusza Wielkiego. 1 I 49 r. przed Chr. senat rzymski nakazał Cezarowi rozpuszczenie wojsk i powrót do Rzymu jako osoba prywatna. 10 I 49 r. przed Chr. Cezar, wypowiadając słynne słowa: "Alea iacta est" (Kości zostały rzucone), przekroczył rzekę Rubikon i wkroczył ze swoją armią do Italii. Wybuchła wojna domowa. Pompejusz  i większość senatorów opuścili Rzym. Cezar mógł zatem bez większych problemów opanować Italię i zająć jej stolicę. Nigdy jednak nie szukał pomsty na pokonanych lub przeciwnikach, bardzo często okazywał im litość i wspaniałomyślność. W pogoni za Pompejuszem wyruszył z armią do Hiszpanii, zwyciężył nad jego wojskami pod Ilerdą (49 r. przed Chr.), ale do ostatecznej, i decydującej o losach wojny, bitwy doszło pod Farsalos w Grecji (48 r. przed Chr.). Mimo, że armia Cezara była odcięta od zaopatrzenia i cierpiała głód, a armia Pompejusza ponad dwukrotnie przewyższała ją liczebnie, to jednak żołnierze Cezara zaprawieni w boju na wojnie galijskiej byli zdyscyplinowani i bez reszty oddani wodzowi, co zadecydowało o tym, że bitwa zakończyła się jego całkowitym zwycięstwem. Pompejusz uszedł jednak z pola bitwy i udał się do Egiptu. Cezar podążył za nim, ale nim przybył do celu Pompejusz został podstępnie zamordowany z rozkazu młodego króla egipskiego Ptolemeusza XIV. W 48 r. przed Chr., podczas pobytu w Aleksandrii, Cezar rozstrzygnął spór dynastyczny wśród Ptolemeuszów na korzyść Kleopatry, która rościła pretensje do tronu egipskiego. Ze związku z królową egipską, jaki miał miejsce potem, Cezar doczekał się syna Cezariona. W 47 r. przed Chr. Cezar wyprawił się przeciw królowi Pontu Farnacesowi, którego pokonał, a o swym zwycięstwie powiadomił senat rzymski słowami; "Veni, vidi, vici" (Przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem). W 46 r. przed Chr. pod Thepsus w Afryce Cezar po raz kolejny pokonał swych rzymskich przeciwników. Po bitwie jego największy ideologiczny wróg – Kato Młodszy, popełnił samobójstwo. Po powrocie do Rzymu Cezar mógł święcić triumfy, dzięki poczwórnemu zwycięstwu: w Galii, Egipcie, Azji i Afryce. W tym samym roku (46 r. przed Chr.) dokonał reformy kalendarza rzymskiego, nowy został nazwany od jego imienia – juliańskim. W 45 r. przed Chr. osobiście kierował wyprawą do Hiszpanii, gdzie przeciw niemu wystąpili zbrojnie synowie Pompejusza – Gnejusz i Sekstus. W zaciekłej bitwie pod Mundą Cezar znów odniósł zwycięstwo i mógł powrócić do Rzymu i zacząć planować kampanię przeciw Partom, a przede wszystkim zająć się reorganizacją państwa.

 

Legioniści rzymscy

DYKTATURA:
W czasie swych rządów w latach 45–44 przed Chr. Cezar zmienił politykę wobec rzymskich prowincji. Ustanawiając korzystne dla nich prawa, starał się je ściślej związać z Imperium. Wielu przedstawicieli arystokracji z prowincji zostało członkami senatu, do którego Cezar wprowadził nawet grupę Gallów, co wywołało oburzenie wśród jego przeciwników politycznych. Cezar zaczął wdrażać szereg reform społecznych i administracyjnych. Zaplanował przebudowę Rzymu, aby uczynić z niego najpiękniejsze miasto świata. Nieustannie zmierzał do umocnienia swojej władzy, cały czas opierając swe rządy na dyktaturze. W II 44 r. przed Chr. otrzymał funkcję dyktatora wieczystego, dotąd funkcja ta była nadana mu na czas określony, co dało mu w praktyce władzę nieograniczoną. Realizację wielu śmiałych projektów Cezara przerwała jego nagła śmierć. Został zamordowany w wyniku spisku 15 III 44 r. przed Chr. (idy marcowe). Opozycja republikańska obawiająca się jedynowładztwa, zawiązała spisek, na czele którego stanęli m.in. Gajusz Kasjusz i dotychczasowy stronnik i przyjaciel Cezara – Marek Brutus. Juliusz Cezar padł od ciosu sztyletem. Nadzieje przeciwników Cezara na przywrócenie starego ustroju okazały się jednak złudne. Śmierć dyktatora nie zatrzymała procesu upadku republiki.

Moneta z wizerunkiem Cezara wybita pod koniec jego życia, na której widnieje napis: CAESAR DIC[TATOR] PERPETUO

   Śmierć Cezara


Juliusz Gajusz Cezar przeszedł do historii głównie jako wybitny polityk, mąż stanu i jeden z największych dowódców wojskowych w dziejach świata. Był także pisarzem, pozostawił po sobie m.in. "Wojnę galijską" i "O wojnie domowej".

WAŻNE DATY: (lata przed Chrystusem)

68 – początek kariery urzędniczej Juliusza Cezara 61 – namiestnictwo w Hiszpanii 60 – triumwirat Cezara, Pompejusza i Krassusa 59 – wybór Cezara na konsula 58 – namiestnictwo w Galii Przedalpejskiej i Narbońskiej 58 – początek podboju Galii niepodległej 56 – odnowienie triumwiratu w Lukce 55–54 – wyprawy Cezara do Brytanii 52 – wielkie powstanie w Galii, bitwa pod Alezją 49 – wybuch wojny domowej 48 – bitwa pod Farsalos; początek pobytu w Egipcie, związek Cezara z Kleopatrą 46 – bitwa pod Thepsus 46 – reforma kalendarza 44 – zamordowanie Cezara w Idy Marcowe (15 III)