Hannibal
(ur. 247 r. przed Chr., zm. 183 r. przed Chr.)

Syn Hamilkara Barkasa. Był wodzem kartagińskim, mężem stanu, jednym z najwybitniejszych dowódców starożytności.

Hannibal urodził się w 247 r. przed Chr. w Kartaginie w Afryce Północnej (na terenie dzisiejszej Tunezji). Wychowywał go ojciec w duchu nieprzejednanej nienawiści do Rzymu i, jak podaje rzymski biograf Korneliusz Nepos, w młodości Hannibal złożył ojcu przysięgę, że nigdy nie będzie żył w przyjaźni z Rzymianami i całe swoje życie poświęci na walkę z odwiecznym wrogiem ojczyzny.

W roku 221 przed Chr. Hannibal objął dowództwo armii kartagińskiej w Hiszpanii. Mimo młodego wieku, posiadał już doświadczenie wojskowe, ponadto odznaczał się wielką energią, szybkością w podejmowaniu decyzji i cechą przypisywaną wielu Fenicjanom – sprytem. Jego śmiałe plany prowadzenia wojen i nowatorskie koncepcje strategiczne miały się wkrótce urzeczywistnić i rzucić Rzym na kolana.

Hannibal, zmierzając do rozszerzenia kartagińskich posiadłości w Hiszpanii, zdobył i zniszczył sprzymierzone z Rzymem miasto Sagunt. Zaatakowanie tego miasta-państwa stało się pretekstem do wypowiedzenia Kartaginie wojny (była to II wojna punicka w latach 218–201 przed Chr.). Dowództwo armii w Hiszpanii Hannibal pozostawił swemu bratu Hazdrubalowi, a sam, nie czekając na działania wroga, postanowił przedostać się do Italii i uderzyć bezpośrednio na stolicę republiki rzymskiej. Prowadząc ze sobą ok. 50 tysięcy żołnierzy piechoty i jazdy oraz ok. 60 słoni bojowych, rozpoczął wędrówkę przez Alpy. Piętnastotygodniowa przeprawa przez góry, podczas której Hannibal stracił połowę swej armii ostatecznie zakończyła się sukcesem. Atak kompletnie zaskoczył Rzymian, którzy planowali prowadzenie wojny na terytorium Hiszpanii. Zdumienie ich było tym większe, że Hannibal nie skorzystał z jedynej znanej Rzymianom drogi przez Alpy, tzw. via Heracleia (droga Heraklesa), ale z trudniejszej i bardziej niebezpiecznej, znanej jedynie lokalnym plemionom galijskim trasy. (Rzymianie nie mogli zrozumieć, w jaki sposób Hannibalowi udało się przebyć Alpy, gdyż szlak, którym przyszedł zaczęto używać dopiero w VIII w. po Chr.). Po wkroczeniu do Galii Cisalpińskiej, Hannibal pozyskał sojuszników we wrogich Rzymowi plemionach Gallów, którzy zasilili uszczuploną armię kartagińską. Pod koniec 218 r. przed Chr. Hannibal pokonał wojska rzymskie w bitwie nad rzeką Ticinus, a następnie rozbił armię nieprzyjaciela nad rzeką Trebią. Droga do środkowej Italii została otwarta.

Do Kartagińczyków przyłączały się kolejne plemiona galijskie, traktując ich jako wyzwolicieli spod rzymskiego panowania. W 217 r. przed Chr. wojska rzymskie zagrodziły Hannibalowi przejście przez Apeniny, ale i tym razem wódz kartagiński zaskoczył nieprzyjaciela, obchodząc pozycje rzymskie bagnistą, niebezpieczną drogą (wielu żołnierzy straciło wtedy życie, zginęły niemal wszystkie słonie bojowe, pozostał tylko jeden). Następnie wciągnął Rzymian w zasadzkę i rozgromił ich wojska w bitwie nad Jeziorem Trazymeńskim w Etrurii.


Przeprawa Hannibala przez Rodan

W 216 r. przed Chr. Rzymianie zdecydowali się ostatecznie rozprawić się z armią Hannibala. Pod Kannami w Apulii doszło do bitwy, w której 80 tys. piechoty i 6 tys. jazdy rzymskiej starło się z 40 tys. piechoty i 10 tys. jazdy kartagińskiej. Dzięki genialnym posunięciom taktycznym, Hannibal otoczył armię rzymską i niemal doszczętnie ją zniszczył.


Bitwa pod Kannami w 216 r. przed Chr. – schemat

Po klęsce Rzymian pod Kannami po stronie Hannibala opowiedziała się m.in. Kapua i część plemion italskich. Mieszkańców Rzymu, spodziewających się najgorszego, ogarnęła trwoga. W rzeczywistości jednak Hannibal (który mimo próśb nie otrzymał posiłków z Kartaginy) nie był w stanie zdobyć głównych miast italskich, w tym silnie ufortyfikowanego Rzymu, choć próby podejmował w 215 i 211 r. przed Chr. Wezwane z Hiszpanii na pomoc wojska Hazdrubala poniosły klęskę w bitwie pod Metaurus (207 r. przed Chr.), a brat Hannibala poniósł śmierć na polu walki. Choć dotąd Hannibal nie przegrał żadnej bitwy jego sytuacja w Italii stawała się coraz trudniejsza. Zdobycie przez Rzymian Syrakuzów na Sycylii pozbawiło go możliwości otrzymania drogą morską ewentualnych posiłków z Afryki. A kiedy Rzymianie pod wodzą Scypiona Afrykańskiego dotarli do Afryki (204 r. przed Chr.) i zagrozili Kartaginie, Hannibal został odwołany z Italii (203 r. przed Chr.).
Losy wojny rozstrzygnęły się w 202 r. przed Chr. w bitwie pod Zamą w Afryce Północnej. Tym razem silna armia kartagińska dowodzona przez Hannibala uległa wojskom rzymskim prowadzonym przez Scypiona Afrykańskiego, który pokazał swoje wielkie umiejętności taktyczne i odniósł całkowite zwycięstwo. Warunki pokoju zawartego w 201 r. przed Chr. były dla Kartaginy bardzo niekorzystne.


Bitwa pod Zamą

Hannibal, nie mogąc pogodzić się z przegraną, nadal spiskował przeciw Rzymowi. W 196 r. przed Chr. władze Kartaginy pod naciskiem Rzymian skazały go na wygnanie. Udał się do Syrii, gdzie wciąż dążył do konfrontacji z Rzymem. Ścigany przez Rzymian zbiegł do Bitynii w Azji Mniejszej i tam, nie chcąc wpaść w ręce znienawidzonego wroga, odebrał sobie życie (183 r. przed Chr.).

Całą wiedzę, jaką posiadamy o Hannibalu, jednym z największych strategów i wodzów starożytności, zawdzięczamy wyłącznie przekazom Rzymian, którzy nienawidzili i obawiali się wodza kartagińskiego, ale jednocześnie wyrażali się o nim z szacunkiem. Znamienny jest fakt, że jeszcze wiele lat później w obliczu jakiegoś wielkiego zagrożenia  używano w Rzymie określenia: Hannibal ad Portas (Hannibal u bram).

WAŻNE DATY:
(lata przed Chrystusem)

221

objęcie przez Hannibala dowództwa nad armią kartagińską w Hiszpanii

 218

początek II wojny punickiej między Kartaginą a Rzymem; przeprawa Hannibala przez Alpy

 217

zwycięstwo Hannibala w bitwie nad Jeziorem Trazymeńskim

 216

klęska Rzymian w bitwie pod Kannami

 203

odwołanie Hannibala do Kartaginy

 202

klęska Hannibala w bitwie pod Zamą

 196

wygnanie Hannibala z Kartaginy

 183

samobójcza śmierć Hannibala w Bitynii

 

 

powrót do początku strony