Marek Aureliusz,
Marcus Annius Aurelius Verus
(ur. 121 r. po Chr., zm. 180 r. po Chr.)
Od 161 r. cesarz rzymski, wybitny przedstawiciel filozofii stoickiej. Pochodził ze starego plebejskiego rodu Anniuszów, w 138 r. został adoptowany przez późniejszego cesarza Antoninusa Piusa.
W dzieciństwie Marek Aureliusz, związany był z najbliższym otoczeniem cesarza Hadriana, dzięki czemu otrzymał staranne wykształcenie. Od wczesnej młodości wykazywał umiłowanie filozofii oraz prostego i surowego życia. Spośród rówieśników wyróżniał się prawdomównością, czym zjednał sobie sympatię Hadriana. W 145 r. poślubił córkę cesarza Antoninusa Piusa – Faustynę Młodszą, z którą miał syna Kommodusa oraz dwie córki Lucillę i Vibię Sabinę. Trzykrotnie wybierany był na urząd konsula.
Umierający cesarz Antoninus Pius wyznaczył w 161 r. Marka Antoniusza na swojego następcę. Jego pełny tytuł brzmiał odtąd Imperator Caesar Marcus Aurelius Antoninus Augustus. W latach 161–169 sprawował rządy wraz z przybranym bratem Lucjuszem Werusem. Po raz pierwszy przyjęto wtedy zasadę współrządów dwóch cesarzy o równorzędnej władzy. Wśród braci silniejszą indywidualnością okazał się Marek Aureliusz, który choć uważał rządzenie za ciężki obowiązek, traktował je poważnie, z głębokim poczuciem misji służenia państwu i obywatelom. Jednak sytuacja w jakiej przyszło mu rządzić nie była łatwa. Kraj dotknęły liczne klęski żywiołowe i wojny, wielki wylew Tybru spowodował głód, co doprowadziło do rozruchów w Rzymie i pożaru gęsto zaludnionych dzielnic. W Azji i Afryce wystąpiła plaga szarańczy, a do Italii przywleczona została przez żołnierzy rzymskich powracających ze wschodu dżuma.
W 162 r. doszło do wojny między Rzymem i Partami, którzy wtargnęli do Armenii i Syrii. Rok później armia rzymska odzyskała utracone tereny, wkroczyła do Mezopotamii, a następnie podjęła wyprawę do Medii, jednak wybuch epidemii dżumy zmusił Rzymian do odwrotu. Pokój zawarty w 166 r. rozszerzył zwierzchnictwo rzymskie na północno-zachodnią część Mezopotamii. Wojna partyjska spowodowała jednak osłabienie granicy północnej, wykorzystały to barbarzyńskie plemiona germańskie i sarmackie. Germańscy Markomanowie i Kwadowie oraz sarmaccy Jazygowie przekroczyli pas umocnień naddunajskich i wtargnęli do Panonii, Noricum i Recji, a po przebyciu Alp wkroczyli do północno-wschodniej Italii, docierając do Akwilei. W 169 r. zmarł nagle Lucjusz Werus – Marek Aureliusz stał się jedynym władcą i musiał sam kontynuować działania wojenne. Doprowadziły one do ruiny skarb państwa do tego stopnia, że cesarz w celu uzyskania funduszy na wojnę musiał wyprzedawać własne ruchomości i kosztowności. Bezpośrednie zagrożenie Italii wywoływało w Rzymie nastrój powszechnej trwogi, spotęgowany dodatkowo rozszerzającą się zarazą i panującym głodem. Kampania przeprowadzona przez znakomitych dowódców rzymskich Pompejanusa i Pertinaksa, i osobiście nadzorowana przez cesarza, zakończyła się w 173 r. klęską Markomanów i Kwadów.
Marek Aureliusz dążył do ostatecznego pokonania nieprzyjaciela i utworzenia z podbitych ziem nowych prowincji – Markomanii i Sarmacji. W 177 r. ponownie wybuchła wojna z Markomanami i Kwadami. Krwawe i długotrwałe walki spowodowały, że armia rzymska borykała się z brakiem rezerw ludzkich i finansowych i dlatego, pomimo pewnych sukcesów militarnych, Markowi Aureliuszowi nie udało się zapewnić na tych terytoriach trwałego panowania rzymskiego. W tym samym roku (177) Marek Aureliusz wydał edykt przeciw chrześcijanom, powszechnie obwinianym za sprowadzenie na Rzym wszelkiego rodzaju klęsk i nieszczęść.
Marek Aureliusz zmarł na dżumę 17 marca 180 r. w swej kwaterze nad Dunajem w Vindobonie (dzisiejszy Wiedeń), nie dokończywszy podboju Markomanii i Sarmacji.
Joseph-Marie Vien, „Marek Aureliusz rozdający chleb ludowi”
Marek Aureliusz przeszedł do historii jako „filozof na tronie”. W czasie kampanii wojennej przeciw Germanom spisał w języku greckim swe myśli w pamiętniku pt. „Eis heauton” (Do siebie samego), w polskich przekładach zwanym „Rozmyślaniami”. Stanowi on zbiór aforyzmów dotyczących m.in. problemów wszechświata, religii, człowieka, ludzkiej duszy. Pamiętnik został znaleziony i opublikowany po śmierci Marka Aureliusza.
Posąg z brązu (pierwotnie złocony) przedstawiający cesarza Marka Aureliusza na koniu, stojący na placu Kapitolińskim w Rzymie
WAŻNE DATY: | |||||||||||||||||||||
|
powrót do początku strony