Kaligula, Caius Iulius Caesar
(ur. 12 r. po Chr., zm. 41 r. po Chr.)

Syn Germanika i Agrypiny Starszej, cesarz rzymski od 37 r.

Urodził się w Ancjum, niedaleko Rzymu, w 12 r. Był synem wybitnego wodza – Germanika. Wczesne dzieciństwo spędził m.in. w Germanii i Azji, gdzie jego ojciec odbywał misje wojskowe. Z zamiłowaniem nosił strój żołnierski, a także buciki uszyte na wzór wojskowy (caligae), stąd przydomek Caligula. W 19 r., po śmierci Germanika, który zmarł w niejasnych okolicznościach, najbliższa rodzina młodego Gajusza stała się obiektem prześladowań, głównie za sprawą zausznika cesarza Tyberiusza – Sejana – prefekta pretorianów, dążącego do władzy kosztem rodziny cesarskiej. Po wykryciu spisku Sejana (31), Gajusz zamieszkał na Capri, gdzie stale przebywał Tyberiusz. Cesarz wyznaczył na swych następców: swego wnuka Tyberiusza Gemellusa oraz Gajusza i chciał, aby po jego śmierci wspólnie rządzili państwem. Cesarz Tyberiusz zmarł w 37 roku. Według niektórych przekazów, Kaligula wraz z prefektem pretorianów Makronem miał przyspieszyć śmierć Tyberiusza, dusząc umierającego władcę.

W momencie objęcia władzy Kaligula cieszył się dużą popularnością, był bowiem prawnukiem Augusta i synem powszechnie szanowanego Germanika. Poczatkowo rządy Kaliguli zapowiadały się dobrze. Nowy cesarz umorzył procesy osób prześladowanych z przyczyn politycznych, wielu darował ciążące na nich kary, a także snuł plany o wielkich podbojach w Germanii i Brytanii. Po kilku miesiącach rządów Kaligula ciężko zachorował i, według relacji rzymskich historyków, nie wrócił już do zdrowia, wręcz popadł w szaleństwo. Zgładził – przewidzianego przez cesarza Tyberiusza do współrządów – Tyberiusza Gemellusa, a następnie, aby pozbyć się niewygodnych osób, przeprowadzał nieustanne procesy o zdradę stanu. Zaczął trwonić skarb cesarski, organizując huczne zabawy i realizując próżne zachcianki. Kiedy w coraz bardziej zrujnowanym skarbcu zaczynało brakować pieniędzy, Kaligula zasilał go, konfiskując majątki osób skazywanych na śmierć (najczęściej za obrazę majestatu), a także wprowadzał nowe podatki. Powszechne zgorszenie wywoływało nadmierne uczucie cesarza do swych sióstr, z którymi prawdopodobnie łączyły go kazirodcze związki.

Swe rządy Kaligula sprawował w sposób charakterystyczny dla wschodniego despotyzmu. Nakazał oddawanie boskiej czci swojej osobie, uznając się za pana życia i śmierci swych poddanych. Jego nieodpowiedzialna polityka w prowincjach doprowadziła do licznych zadrażnień. W Judei omal nie doszło do wybuchu powstania po decyzji cesarza o narzuceniu Żydom kultu swojej osoby i postawieniu własnego pomnika w świątyni jerozolimskiej. Wielu uważało Kaligulę za umysłowo chorego, miało o tym świadczyć jego postępowanie, m.in. kiedy starał się o mianowanie konsulem swego konia lub kiedy w czasie inspekcji wojsk w Galii nakazywał żołnierzom zbieranie muszli. Być może były to jednak wyrafinowane metody mające na celu złamanie wszelkiego oporu wśród możnych i stłumienie w zarodku rewolty w armii.

Kaligula, który przez swe okrutne i niepopularne rządy szybko stracił popularność, zarówno wśród senatorów, jak i pretorianów, został zamordowany przez trybuna kohorty pretoriańskiej, Kasjusza Chereę, w roku 41. Po jego śmierci większość senatorów spodziewała się przywrócenia ustroju republikańskiego, ale pretorianie obwołali cesarzem Klaudiusza.    

Wizerunek Kaliguli na rzymskiej monecie

WAŻNE DATY: (lata po Chrystusie)

19 – śmierć Germanika, ojca Kaliguli 31 – wykrycie spisku Sejana; przeprowadzka Kaliguli do rezydencji Tyberiusza na Capri 37 – objęcie władzy cesarskiej przez Kaligulę po śmierci Tyberiusza 40 – początek spisku przeciw cesarzowi 41 – zamordowanie Kaliguli przez pretorianów dowodzonych przez Kasjusza Chereę