Amenhotep IV, Echnaton
(rok ur. nieznany, zm. 1362 r. przed Chr.)

 

Faraon z XVIII dynastii, twórca monoteistycznej religii ku czci boga-słońca Atona.

Amenhotep IV objął tron egipski w 1379 r. przed Chr. Faraon nie przywiązywał większej wagi do polityki zagranicznej i dyplomacji, nie wykazywał również zainteresowań militarnych. Przeszedł jednak do historii jako pierwszy władca, który dokonał rewolucyjnych zmian w dziedzinie religii. Wprowadził kult jednego boga – Atona, uosabianego w tarczy słonecznej, podnosząc go do rangi najwyższego bóstwa państwa, i jednocześnie odrzucił kult wszystkich dawnych licznych bóstw egipskich. Około 1370 r. przed Chr. przeniósł stolicę państwa z Teb do nowo zbudowanego miasta Achetaton –  Horyzont Atona (dziś Tell el-Amarna). Wkrótce potem Amenchotep IV przybrał nowe imię –  Echnaton (co oznaczało "podobający się Atonowi"). Dotychczasowy ogólnopaństwowy kult Amona został zakazany, a jego podobizny oraz zapisy o nim były niszczone. Echnaton, którego całkowicie popierała jego główna żona – Nefertiti,  był prawdopodobnie głęboko przekonany o słuszności swej koncepcji. Sam był autorem wielu hymnów ku czci swego boga, w tym najpiękniejszego "Wielkiego hymnu Echnatona na cześć Atona", ukazującego harmonię życia ludzi i przyrody o wschodzie i zachodzie boga-słońca i troskę tegoż o wszystkie żywe istoty.

Wielu badaczy twierdzi, że reforma religijna Echnatona i jego działania były także jednym z elementów walki o władzę, jaka toczyła się między faraonem a potężnymi tebańskimi kapłanami Amona. Majątki tych ostatnich były konfiskowane i nie ulega wątpliwości, że został także znacznie ograniczony ich wpływ na politykę państwa, co wzmocniło władzę i pozycję króla.

Miasto Achetaton – Horyzont Atona (rekonstrukcja)

Od ok. 1365 r. przed Chr. Echnaton sprawował rządy wraz z wyznaczonym przez siebie współregentem o imieniu Semenchkare. Niektórzy historycy twierdzą, że mógł to być młody książę lub brat faraona, inni natomiast uważają, że była to sama królowa Nefertiti.

Na uwagę zasługuje fakt, że wizerunki przedstawiające Echnatona ukazują go zgoła inaczej niż innych egipskich władców. Faraon ten bowiem kazał portretować się w otoczeniu rodziny, wraz z żoną i bawiącymi się z nim dziećmi, co u Egipcjan, przyzwyczajonych do tradycyjnych form, wywoływało zgorszenie. Nierozstrzygniętą kwestią pozostaje przedstawianie Echnatona na większości wizerunków jako mężczyznę o długiej twarzy, nosie i ustach o niemal kobiecych kształtach. Być może władca ten cierpiał na chorobę zwaną dziś zespołem Frölicha. Specjaliści jednak nie są zgodni i możliwe jest, że deformacja ciała faraona na wizerunkach miała inne, nieznane przyczyny.

Echnaton i Nefertiti z dziećmi

                           
         Fragment posągu Echnatona              Nefertiti –  żona Echnatona

Amenchotep IV (Echnaton) zmarł w 1362 r. przed Chr. Po jego śmierci religijne reformy upadły, nastąpił powrót do kultu wielu starych bóstw egipskich, a ślady panowania Echnatona zostały zatarte.

WAŻNE DATY: (lata przed Chrystusem)

1379 – objęcie tronu egipskiego przez Amenchotepa IV ok. 1370 – przeniesienie stolicy państwa z Teb do Achetaton ok. 1368 – przyjęcie przez Amenchotepa IV imienia Echnaton ok. 1365 – mianowanie współregentem Semenchkare 1362 – śmierć Echnatona