Karol Wielki, Carolus Magnus
(ur. 742 r., zm. 814 r.)
Syn Pepina Małego, z dynastii Karolingów, król Franków od 768 r., cesarz od 800 r., jeden z najwybitniejszych władców średniowiecznych.
Po śmierci ojca w 768 r., zgodnie z frankijskim zwyczajem, Karol objął władzę w królestwie Franków wraz z młodszym bratem i współregentem Karlomanem. Niepozbawione różnic politycznych i zatargów wspólne rządy braci trwały jedynie trzy lata, bowiem w 771 r. Karloman zmarł i tym samym Karol został jedynym władcą.
W 773 r. Karol został wezwany przez papieża Hadriana I do udzielenia mu pomocy w walce z Longobardami zagrażającymi Stolicy Apostolskiej. Jako władca frankijski, mocą traktatu z Quierzy z 754 r., był zobowiązany do ochrony Rzymu i papieża oraz udzielenia gwarancji bezpieczeństwa Państwu Kościelnemu (Patrimonium Petri). Karol zorganizował wyprawę do północnych Włoch, która zakończyła się likwidacją państwa Longobardów (774 r.) i zaanektowaniem ich ziem.
Długie i zaciekłe boje toczył Karol z pogańskimi Sasami. Już w 772 r. zorganizował pierwszą wyprawę do Saksonii. W ciągu kilku następnych kampanii wojennych zdołał podporządkować sobie Sasów i siłą narzucić im chrześcijaństwo. Jednak w 782 r. wybuchło powstanie, na czele którego stanął Widukind i walki rozgorzały na nowo. Po zwycięskiej bitwie pod Verdun w X 782 r., by zniechęcić Sasów do dalszego oporu, Karol rozkazał pozbawić życia 4,5 tys. jeńców saskich. Widukind poddał się królowi w 785 r., ale walki trwały jeszcze do 804 r. W czasie walk w Saksonii, Karol nawiązał kontakt z plemionami słowiańskimi. Rywalizujący z Sasami Obodrzyce udzielili wsparcia Frankom, ale Wieleci wystąpili przeciwko nim. Karol zdołał jednak uzależnić od siebie oba plemiona, podobnie jak plemiona czeskie. W 788 r. Karol Wielki pozbawił władzy księcia bawarskiego Tassilona po tym jak ten, dążąc do uniezależnienia się od króla, odmówił mu wsparcia podczas walk w Akwitanii. Następnie Bawaria została włączona do królestwa Franków.
Przed ekspansją frankijską zaciekle broniła się, zamieszkana przez Celtów, Bretania, jednak i ta prowincja w 799 r. uległa Karolowi, choć już w 812 r. jej mieszkańcy zbuntowali się przeciw władzy Franków. W 778 r. Karol Wielki po raz pierwszy zorganizował wyprawę przeciw Arabom zamieszkującym w tym czasie Hiszpanię, ale zakończyła się ona niepowodzeniem. Jednak podejmowane w następnych latach wyprawy doprowadziły do wyparcia Arabów za rzekę Ebro. W 801 r. syn Karola – Ludwik Pobożny, po rocznym oblężeniu, zdobył Barcelonę, która odtąd stała się stolicą Marchii Hiszpańskiej (ustanowionej dla obrony przed atakami wciąż groźnych Arabów). W działaniach w tym regionie Frankowie współpracowali z północnohiszpańskim królestwem Asturii, uznającym zwierzchnictwo Karola. 796 r. wojska frankijskie rozbiły zagrażający Frankom i Słowianom Chanat Awarski i tym samym Karol rozciągnął swe panowanie po środkowy Dunaj.
Liczne zwycięskie kampanie wojenne Karola Wielkiego sprawiły, że stał się on najpotężniejszym władcą na Zachodzie. Pod jego panowaniem znalazła się większość chrześcijan zachodnioeuropejskich. W tym czasie myśl o odnowieniu cesarstwa zachodniorzymskiego (renovatio Romani Imperii) dojrzała do realizacji i oto w 800 r. papież Leon III koronował przebywającego w Rzymie Karola Wielkiego na cesarza. Uroczysta ceremonia odbyła się podczas świąt Bożego Narodzenia w bazylice św. Piotra. Wydarzenie to miało ogromne znaczenie polityczne, oto bowiem obok bizantyjskiego władcy, teraz także Karol mienił się cesarzem, choć godność cesarską uważano za niepodzielną. Nic też dziwnego, że początkowo Konstantynopol nie akceptował takiego stanu rzeczy. I choć istnienie niezależnego od Bizancjum cesarstwa na zachodzie ostatecznie uznano w Konstantynopolu dwanaście lat później, wyraźnie zarysował się podział świata chrześcijańskiego na dwa niezależne i różne od siebie ośrodki władzy.
Papież Leon III koronujący Karola Wielkiego na cesarza rzymskiego
Centralnym ośrodkiem władzy Karola Wielkiego był Akwizgran (dziś niem. Aachen), gdzie pod koniec VIII w. wzniesiono wielki kompleks
W celu wewnętrznej konsolidacji państwa i wzmocnienia władzy Karol ujednolicił prawo i przeprowadził reformę administracji. Jednocześnie, by zapobiec ewentualnemu rozbiciu państwa nie dopuszczał do umacniania się arystokracji w prowincjach. Zarządzający nowymi jednostkami administracyjnymi hrabiowie byli mianowani i odwoływani przez Karola, a także ściśle kontrolowani przez jego zaufanych inspektorów.
Ośrodek pałacowo-świątynny Karola Wielkiego w Akwizgranie – rekonstrukcja
Dbając o rozwój gospodarczy kraju, Karol przeprowadził reformę monetarną i zaczął bić obowiązującą w całym państwie srebrną monetę, tzw. denara. W trosce o wyższy poziom nauczania dokonał reformy szkolnictwa kościelnego. W czasach jego panowania w klasztorach przeprowadzono reformę pisma – w miejsce trudno czytelnego pisma merowińskiego, wprowadzono piękne pismo – tzw. minuskułę karolińską. Ośrodkiem życia kulturalnego był dwór Karola Wielkiego w Akwizgranie, gdzie działali wybitni uczeni, m.in. Alkuin, Paulus Diaconus i Einhard. Troska władcy o rozwój kulturalny dała początek odrodzeniu nauki i sztuki (renesans karoliński).
Karol Wielki zmarł w Akwizgranie w 814 r. Po jego śmierci rozwój stosunków feudalnych zapoczątkował proces, który zakończył się w 843 r. (traktat w Verdun) rozpadem państwa. 
Karol Wielki przeszedł do historii jako jeden z najwybitniejszych władców średniowiecza, często uznawany za wzór monarchy – jego sprawowanie władzy królewskiej, wypełnianie powinności wobec Kościoła i zwierzchnictwo nad ludami wyznającymi wspólną religię, nadawały mu charakter uniwersalny.
Karol Wielki (posążek z IX w.)
WAŻNE DATY: | |||||||||||||||||||||||||||
|
powrót do początku strony