Iwan IV Groźny
(ur. 1530 r., zm.1584 r.)
Wielki książę moskiewski od 1533 r., pierwszy car Rosji od 1547 r. Pochodził z dynastii Rurykowiczów. Był synem Wasyla III i Heleny Glińskiej.
Po śmierci ojca (1533), trzyletni Iwan został wielkim księciem moskiewskim. W imieniu małoletniego kniazia władzę regencyjną sprawowała matka. W tym okresie ruscy bojarzy, próbujący odzyskać znaczenie i wpływy w państwie, nieustannie rywalizowali między sobą i spiskowali przeciw regentce. Po śmierci Heleny Glińskiej (1538) największe znaczenie wśród bojarów osiągnęli Szujscy, którzy przejęli opiekę nad Iwa
nem.
W 1547 r., mający 17 lat, Iwan IV, jako pierwszy władca koronował się na cara Wszechrosji. Uroczystości koronacyjne odbyły się w Moskwie, a ceremoniał nawiązywał do wzorów bizantyjskich.
Iwan IV – pierwszy car Wszechrosji
W polityce wewnętrznej Iwan IV dążył do wzmocnienia swej władzy. Prześladował starą ruską szlachtę i bojarów, ograniczał ich wpływy i pozbawiał władzy. Zorganizował lokalną administrację, ściśle podporządkował sobie zarządców poszczególnych ziem, zreformował finanse państwa, ujednolicił kodeks praw (Sudiebnik) obowiązujący w całej Rosji (1550), zreorganizował i unowocześnił armię, zreformował cerkiew rosyjską (Kościół prawosławny). Tymi działaniami Iwan IV Groźny zapoczątkował centralne rządy w państwie rosyjskim.
Swój przydomek "Groźny" Iwan IV zawdzięcza sprawowaniu władzy nad Rosją w sposób niezwykle surowy, często brutalny i okrutny. W 1581 r. zamordował w gniewie własnego syna – Iwana Iwanowicza.
Dążąc do umocnienia władzy absolutnej i złamania oporu bojarów, przeciwnych centralizacji państwa, Iwan Groźny w 1565 r. wprowadził system rządów zwany opryczniną. Zbrojni wykonawcy carskich poleceń, zwani oprycznikami, nie podlegali istniejącemu sądownictwu. W walce z bojarską opozycją stosowali oni bezwzględny terror. W tym czasie wielu bojarów straciło życie i mienie. Nie oszczędzano również chłopów, których często dotykały represje, a także mieszczan (m.in. rzeź mieszkańców Nowogrodu w 1570 r.). Bezprawie, samowola i brutalność opryczników spowodowały wielkie spustoszenie kraju. Oprycznina jako instytucja została zlikwidowana w 1572 r.
Iwan IV Groźny w 1581 r. zabił w gniewie własnego syna
– Iwana Iwanowicza
Iwan IV Groźny prowadził ekspansjonistyczną politykę mocarstwową. Przyłączył do Rosji chanat kazański (1552), astrachański (1556) i syberyjski (1581), podporządkował Ordę Nogajską. Dla uczczenia zwycięstwa nad Tatarami, z polecenia Iwana IV, w Moskwie wybudowany został w 1560 r. sobór Wasyla Błogosławionego.
Sobór Wasyla Błogosławionego w Moskwie wzniesiony z polecenia Iwana IV
Już w 1558 r. car rozpoczął wojnę o Inflanty, by uzyskać dostęp do Bałtyku. Jednocześnie walczył z Polską, Szwecją i Danią. Początkowo odnosił sukcesy, opanował większą część Inflant, jednak znakomicie przeprowadzone kampanie króla polskiego Stefana Batorego, spowodowały, że Iwan Groźny poniósł w tej wojnie porażkę. Po zawarciu 10-letniego rozejmu w Jamie Zapolskim (1582), armia Iwana IV musiała wycofać się z Inflant, tym samym Rosja utraciła dostęp do wybrzeża Morza Bałtyckiego. Boleśnie ugodziło to w rosyjską gospodarkę, która rozwijała się dzięki nawiązaniu handlowych kontaktów z Anglią i Niderlandami. W 1583 r. car podpisał zawieszenie broni również ze Szwecją.
15 III 1884 r. Iwan IV Groźny zmarł w Moskwie w wieku 54 lat. Przeszedł do historii jako wybitny monarcha, ale jednocześnie jako jeden z najokrutniejszych władców rosyjskich.
Władzę regencyjną w imieniu upośledzonego umysłowo Fiodora I, syna i następcy Iwana IV, objął Borys Godunow.
WAŻNE DATY: | ||||||||||||||||||||||||||||||
|
powrót do początku strony