DZIADY CZĘŚĆ IIIUtwór został napisany w 1832 r. w Dreźnie, a głównym impulsem do jego stworzenia był upadek powstania listopadowego. Poeta nie brał udziału w walkach, dlatego uważa się, że III część Dziadów miała być rekompensatą, wyrazem patriotyzmu poety oraz świadectwem martyrologii Polaków. Akcja utworu toczy się w latach 1823–24 w różnych miejscach (okolice Lwowa, Warszawa, cela księdza Piotra, pałac senatora Nowosilcowa w Wilnie). W Ustępie, którego wydarzenia rozgrywają się 1824 r., została opisana droga do Rosji i Petersburg. Mickiewicz pisząc Dziady, nawiązał do historycznego procesu filomatów i filaretów z 1823 r., w wyniku którego razem z przyjaciółmi został skazany i uwięziony. Bohaterowie występujący w utworze to postacie historyczne – Tomasz Zan, Adolf Januszkiewicz, Ignacy Domeyka, Antoni Frejend, Onufry Pietraszkiewicz i in. Byli oni działaczami Towarzystwa Filomatów i Filaretów. Ponadto bohaterami są: senator Nowosilcow, Doktor (August Becu – ojczym Juliusza Słowackiego), Wacław Pelikan, Leon Bajkow – poplecznicy cara. Inne postaci to duchy złe i dobre, ale najważniejsi są Konrad i ksiądz Piotr. Konrad – skłócony ze światem wielki indywidualista – podejmuje walkę, której przyświeca jeden cel: dobro ojczyzny. Bohater ten w celi więziennej przechodzi metamorfozę z Gustawa – romantycznego kochanka z IV części Dziadów – w poetę, przywódcę i bojownika o wolność narodu. Zbuntowany przeciwko Bogu, przepełniony pragnieniem władzy, wiedziony pychą wygłasza monolog nazwany Wielką Improwizacją. Wyraża w niej swój stosunek do poezji, ojczyzny i Boga. O POEZJI
O OJCZYŹNIE
O BOGU
Konrad prezentuje postawę buntu przeciwko Bogu, światu. Ma kilka cech Prometeusza – kocha ludzi, chce ich szczęścia, cierpi dla nich. Jego "misja" zakończyła się jednak fiaskiem – stał się łupem diabłów i padł zemdlony. Konrad ma w sobie dwa pierwiastki – prometeizm i lucyferyzm. To zestawione w nim dobro i zło buduje tragizm jego postaci i pokazuje pełnię człowieczeństwa. MESJANIZM III CZĘŚCI DZIADÓW – WIDZENIE KSIĘDZA PIOTRA Postawa Konrada jest krańcowo różna od postawy księdza Piotra, który ma widzenie od Boga, bo jest prawdziwym chrześcijaninem i zasłużył sobie na nie pokorą, wiarą i dobrocią. Księdzu dane było zobaczyć dzieje Polski i jej przyszłość. Są one ułożone na wzór dziejów Chrystusa – męczeństwo polskiego narodu ma zbawić inne ludy walczące o wolność. Obrazy widziane przez księdza Piotra:
Mistycyzm – wiara w możliwość bezpośredniego, ponadzmysłowego kontaktu człowieka z absolutem, np. za pomocą intuicji, objawień. Mesjanizm – pogląd historiozoficzny, przypisujący narodowi lub jednostce szczególne posłannictwo wobec ludzi, np. rolę mesjasza niewinnie cierpiącego dla ich zbawienia. Kształtuje się szczególnie wśród ludów, które utraciły niepodległość i jest zmistyfikowaną formą dążenia do wolności. Pogląd ten często jest traktowany jako szkodliwy, powodujący bierną postawę. Fragmenty mesjanistyczne w III części Dziadów to: widzenie księdza Piotra; Konrad jako mesjasz (co potwierdza Wielka Improwizacja) lub, według innej interpretacji, mesjaszem jest tajemniczy człowiek o imieniu czterdzieści i cztery lub cała młodzież polska. CECHY DZIADÓW JAKO DRAMATU ROMANTYCZNEGO: – niezachowanie zasady jedności czasu, miejsca i akcji; akcja nieciągła – synkretyzm rodzajowy – występują elementy epickie (np. przypowieści księdza Piotra), liryczne (Wielka Improwizacja) i dramatyczne – połączenie fantastyki z realizmem – występowanie elementów różnych dziedzin sztuki (np. muzyka, literatura) – występowanie symboli (najsłynniejszy czterdzieści i cztery) – indywidualizacja języka – występowanie typowego bohatera romantycznego – kochanek ojczyzny, skazany na klęskę indywidualista – tematyka filozoficzna, psychologiczna, historyczna – występowanie scen zbiorowych (np. na balu u senatora) – brak chóru – tajemniczość, poetyka snu, fatum |