Gustaw II Adolf
(ur. 1594 r., zm. 1632 r.)
Król Szwecji od 1611 r. Syn Karola IX Sudermańskiego. Pochodził z dynastii Wazów.
Gustaw II Adolf otrzymał staranne wykształcenie, znał kilka języków (m.in. język polski). Był nie tylko znakomitym dowódcą wojskowym, ale także wybitnym mężem stanu, politykiem oraz reformatorem państwa, w tym administracji i systemu edukacyjnego.
Uważany jest za jednego z największych w historii Szwecji królów – w
Kiedy w 1611 r. Gustaw II Adolf obejmował tron, sytuacja wewnętrzna Szwecji była trudna, ale młodemu królowi udało się wzmocnić władzę monarszą i podporządkować, dążącą do większej samodzielności politycznej, szwedzką szlachtę.
Gustaw II Adolf prowadził wojny z Danią, Rosją i Polską. W 1613 r. pokojem w Knäred zakończył duńsko-szwedzką wojnę kalmarską (1611–13). W 1617 r. zmusił Rosję do podpisania korzystnego dla strony szwedzkiej pokoju w Stołbowie, na mocy którego Rosja odstępowała Szwecji Ingrię i wschodnią Karelię i tym samym traciła dostęp do Morza Bałtyckiego.
W latach 1617–1629 Gustaw II Adolf toczył wojny z Polską. W 1626 r. armia szwedzka zaatakowała Prusy Książęce i Prusy Królewskie, zajmując szereg miast i oblegając Gdańsk. Mimo kolejnych sukcesów wojsk Rzeczpospolitej i jej floty, m.in. w bitwie pod Oliwą (1627), siła armii szwedzkiej nie została złamana i po mediacji Francji doszło w 1629 r. do podpisania korzystnego dla Szwecji rozejmu w Altmarku (Starym Targu). Na jego mocy Gustaw II Adolf zatrzymywał zdobycze w Inflantach i obszary nad Zalewem Wiślanym, ponadto Szwedzi zyskiwali prawo pobierania ceł z polskiego handlu morskiego.
W 1630 r. Gustaw II Adolf przystąpił do wojny trzydziestoletniej po stronie protestantów niemieckich. Chciał przy tym wzmocnić panowanie szwedzkie w basenie Morza Bałtyckiego, było ono w tym czasie zagrożone, bowiem hiszpański król Filip IV planował utworzenie na Bałtyku floty.
W VII 1630 r. armia szwedzka dotarła do Peenemünde na wyspie Uznam, po czym Gustaw II Adolf zajął wyspę Wolin i ujście Odry ze Szczecinem. Pól roku później zawarł przymierze z rywalizującą z Habsburgami Francją, która na mocy traktatu z Bärwalde (23 I 1631) zobowiązała się do subsydiowania szwedzkiej armii w Niemczech.
Gustaw II Adolf pod Breitenfeld
Zwycięstwo Gustawa II Adolfa nad armią cesarską pod Breitenfeld na północ od Lipska (17 IX 1631) otworzyło mu drogę do południowych Niemiec i stanowiło zwrot w wojnie na korzyść protestantów.
15 IV 1632 r. król szwedzki pokonał armię Ligi Katolickiej dowodzoną przez Tilly'ego w bitwie pod Rain nad rzeką Lech i wkroczył do Monachium.
W obliczu sukcesów Gustawa II Adolfa, cesarz Ferdynand II na naczelnego wodza swych wojsk ponownie mianował Albrechta von Wellensteina.
6 XI 1632 r. doszło pomiędzy armią szwedzką a cesarską do krwawej bitwy pod Lützen w Saksonii. Szwedzi odnieśli w niej zwycięstwo, ale w walce Gustaw II Adolf stracił życie.
Po jego śmierci w imieniu małoletniej następczyni tronu – Krystyny, władzę w Szwecji sprawował kanclerz Axel Oxenstiern.
Śmierć Gustawa II Adolfa w bitwie pod Lützen
Gustaw II Adolf przeszedł do historii jako wybitny monarcha, który zreformował państwo, zreorganizował i unowocześnił armię, czym otworzył Szwecji drogę do uzyskania dominującej pozycji nad Bałtykiem w XVII w. Zaliczany jest do najznamienitszych wodzów i polityków swoich czasów.
Pomnik Gustawa II Adolfa w Goeteborgu
WAŻNE DATY: | |||||||||||||||||||||||||||
|