FILOZOFIA

 W drugiej połowie XIX w. nastąpił gwałtowny rozwój filozofii, przyrodoznawstwa (Karol Darwin), empiryzmu (John Mill), ewolucjonizmu (Herbert Spencer). Te kierunki kształtowały świadomość naukowców, a także zwykłych ludzi.

Karol Darwin

John Mill

Herbert Spencer

Podstawowe kierunki pozytywizmu:

EMPIRYZM – poznanie pochodzi z doświadczenia; metodą poznawczą jest indukcja, polegająca na prowadzeniu badań od szczegółowych obserwacji do ogólnych wniosków.

EWOLUCJONIZM – teoria Karola Darwina, według której gatunki w procesie rozwoju ulegają przekształceniu w formy wyższe.

SCJENTYZM – pogląd, według którego wiedzę można uzyskać tylko przez poznanie naukowe, oparte na naukach szczegółowych; neguje istnienie tego, co niepoznawalne.

UTYLITARYZM – kierunek w etyce, według którego najwyższym dobrem jest dobro społeczeństwa – to, co robimy ma służyć jak największej liczbie ludzi (altruizm), a o wartości moralnej czynu świadczą jego skutki. John Mill głosił użyteczność wszystkich dzieł człowieka, w tym również literatury. Wszystko, co robi, tworzy człowiek powinno być pożyteczne dla społeczeństwa, propagować wzorce moralne, nauczać i wychowywać.

RACJONALIZM – rozum jest głównym źródłem poznania, drogą poznania jest dedukcja (badania wyprowadzone od ogólnych obserwacji, zwieńczone szczegółowymi wnioskami).

DETERMINIZM – zasada naukowa, według której te same przyczyny wywołują te same skutki. Jak twierdził Hipolit Taine, każde zjawisko rzeczywistości ludzkiej jest uwarunkowane i ograniczone przez zespół czynników; człowiek jest przede wszystkim zdeterminowany (określony) przez rasę, środowisko, w którym się wychowuje i moment dziejowy, w którym żyje.

MATERIALIZM – doktryna głosząca, że poza materią nie istnieje żadna inna substancja (odrzuca istnienie duszy, życia po śmierci, Boga).

SENSUALIZM – doktryna głosząca, że całe poznanie pochodzi z wrażeń zmysłowych; człowiek rodzi się jako pusta tablica: tabula rasa, bez żadnych predyspozycji.

FILOZOFIA POZYTYWNA – system filozoficzny Augusta Comte'a, w którym pozytywizm jest najwyższym stadium rozwoju ludzkości.

August Comte

Stadia rozwoju wiedzy według Comte'a:

1.	teologiczne (wszystko miało odniesienie do Boga, magii);
2.	metafizyczne (wyjaśnianie zjawisk za pomocą słów, abstrakcyjnych idei, pojęć i zasad);
3.	pozytywne (wyjaśniać znaczy odkryć prawo, wyjaśnianie odbywa się na drodze naukowej).

Zasady filozofii pozytywnej:

–	nie mamy niczego poza doświadczeniem;
–	etyka ogranicza się tylko do altruizmu;
–	wzorem społeczeństwa przyszłości jest system społeczny oparty na idei porządku i postępie;
–	jednostka podporządkowuje własne interesy interesom społeczeństwa;
–	indywidualizm jest utożsamiany z egoizmem;
–	ludzkie działania powinny być przydatne do rozwoju ludzkości;
–	religia ma uszczęśliwiać ludzkość; praktyczne zastosowanie idei Boga: jest potrzebny do szczęścia i zadowolenia człowieka;
–	celem polityki pozytywnej jest porządek społeczny – rozdział Kościoła i państwa.

powrót do początku strony