ZWIĄZKI POZYTYWIZMU |
– | typ bohatera (szlachcic sarmata: Zagłoba, Starościna; człowiek postępowy: Wokulski, Podkomorzy); |
– | postęp; |
– | racjonalizm; |
– | hasła wolności i równości; |
– | tendencyjność literatury; |
– | ścisły związek literatury z życiem narodu; |
– | prosty, komunikatywny język; |
– | duża rola publicystyki; |
– | dydaktyzm; |
– | walka o oświatę; |
– | walka o prawa ludu; |
– | podobne rozumienie patriotyzmu (reformy, praca). |
RÓŻNICE
Pozytywizm | Oświecenie |
wychowanie traktowane | wychowanie |
uczyć | uczyć, bawiąc |
brak sentymentalizmu | sentymentalizm |
psychologizm | brak psychologizmu |
PODOBIEŃSTWA Z ROMANTYZMEM
– | te same cele, lecz inne drogi ich osiągania; |
– | poświęcenie jednostki dla ogółu; |
– | postacie wielkich bohaterów; |
– | ludowość; |
– | krytyka szlachty i arystokracji; |
– | baśniowość; |
– | psychologizm. |
RÓŻNICE
Pozytywizm | Romantyzm |
patriotyzm rozumiany jako praca, nauka | patriotyzm jako walka |
ewolucja, zmiany powolne, spokojne | rewolucja |
porządek, rozum, rozsądek | epoka chaotyczna, największą |
racjonalizm | irracjonalizm |
realizm | mistycyzm, fantastyka |
kobieta-partnerka; emancypacja | kobieta-kochanka |
brak nastrojowości, nastrój | ważna rola nastrojowości |
materializm, kult pieniądza i techniki | idealizm |
człowiek pracy, naukowiec, działacz | wzorzec bojownika, idealisty, nieszczęśliwego kochanka |
praca u podstaw | fascynacja kulturą ludową ważniejsza niż program społeczny |
dominacja epiki | dominacja liryki i dramatu |
przyroda ma charakter symboliczny | przyroda tłem i bohaterem |
narrator obiektywny | narrator subiektywny |
literatura dydaktyczna | literatura profetyczna |
literatura rzadko związana z religią | duża rola religii |
współczesność, problemy polskie | historyzm, orientalizm |
miłość pokazana realistycznie | miłość idealna, wieczna, jedyna, nieszczęśliwa |
styl prosty, zrozumiały | styl emocjonalny, patetyczny |