LITERATURA POLSKA – DRAMATSTANISŁAW IGNACY WITKIEWICZ (WITKACY) Był synem Stanisława Witkiewicza, artysty, twórcy stylu zakopiańskiego. Urodził się w 1885 r. w Warszawie, zmarł śmiercią samobójczą Witkacy uczył się prywatnie, maturę zdał eksternistycznie, przez jakiś czas studiował w Akademii Sztuk Pięknych. Dużo podróżował: w 1914 r. przebywał z Bronisławem Malinowskim w Australii. Ponieważ miał obywatelstwo rosyjskie, musiał walczyć w wojsku carskim, był więc świadkiem rewolucji, co miało ogromny wpływ na jego twórczość. Był eksentrycznym, nieobliczalnym człowiekiem, wrogim przymusom. Uprawiał autokreację – już za życia obrastał w legendę. Przerażała go mechanizacja życia, cywilizacja, materializm, był przekonany o nieuniknionej zagładzie. Jest autorem tekstów publicystycznych (Nowe formy w malarstwie, Pojęcia i twierdzenia implikowane przez pojęcie istnienia), sztuk teatralnych (Szewcy, Matka, W małym dworku), powieści (Pożegnanie jesieni, Nienasycenie). Wyłożył teorię Freuda w Niemytych duszach, stworzył dziełko o narkotykach Nikotyna, alkohol, peyotl, morfina, eter.
U podłoża filozoficznego tej teorii leżało przekonanie Witkacego, że metafizyka, sztuka, filozofia zdegenerowały się, a społeczeństwo stało się zbyt praktyczne. Artysta uważał, że aby doznać uczuć metafizycznych, należy oderwać sztukę od rzeczywistości. Według teorii czystej formy piękno sztuki tkwi w jej formie, nie w treści i dzięki sztuce człowiek odnajduje odpowiedzi na pytania egzystencjalne. Ponadto Witkacy głosił bezwzględną wolność artysty w zakresie komponowania sztuki i konstruowania formy, odrzucał prawdopodobieństwo życiowe i tradycję. Sztuka czystej formy miała być pozbawiona akcji w tradycyjnym tego słowa znaczeniu, miała płynąć z głębi artysty, a jej odpowiednikiem miało być malarstwo abstrakcyjne. Witkacemu nie udało się do końca stworzyć dzieła czystej formy, jego dramaty zawsze zawierały jakąś akcję. Wcielenie tej teorii w proces tworzenia dzieła było nierealne. SZEWCY Utwór pisany był przez siedem lat, od 1934 r. Miejsce dramatu to warsztat szewski, czas: druga połowa XX w., jednak przedstawione realia wskazują na początek wieku. W utworze pokazane są różne grupy społeczne:
W Szewcach pokazane zostały różne ustroje społeczne oraz różne sposoby przejmowania i sprawowania władzy. Okazuje się, że osiągnięcie władzy nie daje szczęścia, a dobro społeczne i wielkie idee to tylko pretekst do zdobycia najwyższego stanowiska w państwie. Utwór pokazuje Witkacego jako katastrofistę, gdyż dowodzi, że żaden ustrój nie gwarantuje sprawiedliwości i demokracji, a ostatecznym etapem każdej władzy jest totalitaryzm. Obraz katastrofy potęguje nuda, ośmieszenie wszelkich symboli (chochoł, Wernyhora). Sztuka kończy się nagłym zapadnięciem kurtyny. Jedna jest dobra rzecz na świecie, to indywidualne istnienie w dostatecznych warunkach materialnych – takie zdanie pada w utworze. Styl utworu sam Witkacy określił jako sobaczy – nie brak wulgaryzmów, neologizmów, pomieszania słownictwa naukowego z prostackim. Język jest dosadny i kontrowersyjny (Ludzie to robaki w serze, który też jest kupą robaków; Wstręt taki mam do siebie, jakbym był żywym karaluchem we własnej gębie), metafory są hiperbolizowane (lewatywa z kwasu solnego). Kompozycja Szewców jest trójdzielna, utwór składa się z trzech aktów, opisuje trzy przewroty, trzech szewców, trzy ideologie i ustroje. Realizacja czystej formy w Szewcach
powrót do początku strony |