RUCHY ZIEMI I ICH KONSEKWENCJETeoria powstania świata RUCH OBIEGOWY ZIEMI RUCH OBROTOWY (WIROWY) ZIEMIRuch obrotowy (wirowy) to ruch Ziemi wokół własnej osi. Oś Ziemi jest teoretyczną linią prostą, która przechodzi przez Biegun Północny i Biegun Południowy. Nasza planeta wiruje zawsze w kierunku z zachodu na wschód. Czas jednego pełnego obrotu Ziemi wynosi: Liniowa prędkość ruchu wirowego Ziemi zależy od szerokości geograficznej – maksymalna wartość osiągana jest na Równiku, gdzie wynosi 1670 km/h = 464m/s (prędkość ta maleje w miarę zbliżania się do biegunów). KONSEKWENCJE RUCHU WIROWEGO: Spiętrzenie pływowe powstaje po stronie zwróconej do Księżyca oraz po stronie przeciwnej. Podczas pełni i nowiu Księżyc oraz Słońce leżą w jednej płaszczyznie z Ziemią. Oddziaływania obu ciał niebieskich nakładają się na siebie powodując wystąpienie maksymalnych przypływów i odpływów (pływy syzygijne). Natomiast gdy Księżyc znajduje się w pierwszej lub ostatniej kwadrze, grawitacja Słońca częściowo przeciwdziała przyciąganiu Księżyca, co skutkuje mniejszymi pływami (pływy kwadrowe). - dobowa zmiana oświetlenia – następujące po sobie dni i noce oraz dobowy rytm zmian wysokości Słońca na horyzoncie wpływają na przebieg wszystkich procesów zależnych od dostawy energii słonecznej, np. procesu fotosyntezy. Dobowa zmiana czasu – w tym samym momencie dla jednych punktów na Ziemi Słońce wschodzi, dla innych góruje (osiąga najwyższy punkt na horyzoncie podczas widomej wędrówki), a dla jeszcze innych zachodzi; różne położenie Słońca w jednej chwili nad różnymi południkami pozowliło określić czas słoneczny, na podstawie którego wprowadzono czas strefowy i urzędowy. Czas słoneczny to czas określony na podstawie momentu górowania Słońca na danym południku. Wszystkie kolejne południki położone w kierunku na wschód mają czas późniejszy, a na zachód – wcześniejszy. Wiedząc że każdy punkt na Ziemi wykonuje pełny obrót w ciągu 24 godzin, można określić różnice czasu między poszczególnymi południkami: STREFY CZASU NA ZIEMICzas strefowy to czas dla każdej strefy obejmującej 15° długości geograficznej. Określa się go na podstawie górowania Słońca nad południkiem środkowym dla danej strefy. W strefach bezpośrednio z sobą sąsiadujących czasy strefowe różnią się o jedną godzinę. Czas urzędowy wprowadzany jest na podstawie zarządzenia władz państwowych. Większość krajów ma na całym swoim terytorium tą samą godzinę. Jednak w przypadku państw o dużej powierzchni, a zwłaszcza znacznej rozciągłości równoleżnikowej, wprowadzenie jednolitego czasu nie miałoby sensu – przykładem może być Rosja, gdzie różnica czasu strefowego między wschodnimi a zachodnimi krańcami wynosi 9 godzin. Różnica czasu między skrajnymi strefami wynosi 24 godziny, a więc całą dobę – dzień kaledarzowy. W związku z tym z podziału Ziemi na strefy czasowe wynika, że na linii południka 180° “stykają się” ze sobą dwa różne dni. Zaistniała zatem konieczność wyznaczenia międzynarodowej linii zmiany daty. Jej przebiegu nie ustalono jednak dokładnie po południku 180° – ominięto wyspy i półwyspy na Pacyfiku, aby nie wchodzić ze zmianą daty na obszary lądowe. Obszar Polski leży w dwóch strefach czasu – środkowoeuropejskiej i wschodnioeuropejskiej. Aby uniknąć konieczności przesuwania czasu przy przekraczaniu granicy stref, ustalono u nas jeden czas urzędowy – środkowoeuropejski. RUCH OBIEGOWY ZIEMIRuch obiegowy to ruch, jaki Ziemia wykonuje wokół Słońca po drodze zwanej orbitą. Orbita (tor ruchu) ma kształt elipsy zbliżonej do okręgu. Słońce znajduje się w jednym z ognisk tej elipsy. Odległość Ziemi od Słońca nie jest zatem stała, lecz zmienia się w ciągu roku. Jeden pełny obieg Ziemi dookoła Słońca trwa 365 dni 5 godzin 49 minut. Podstawową konsekwencją ruchu obiegowego Ziemi są zmiany warunków oświetlenia naszej planety. W czasie rocznego obiegu dookoła Słońca oś obrotu Ziemi zachowuje stałe nachylenie do płaszczyzny orbity pod kątem 66°33’. W wyniku tego pochylenia warunki oświetlenia naszej planety zmieniają się w rytmie rocznym. Obszar zawarty pomiędzy Zwrotnikiem Raka i Zwrotnikiem Koziorożca otrzymuje najwięcej energii słonecznej. Tylko w tej strefie Słońce góruje w zenicie. Ma to miejsce w różnym czasie i na różnych szerokościach geograficznych – na Równiku 21 marca i 23 września, na Zwrotniku Raka 22 czerwca, na Zwrotniku Koziorożca 22 grudnia. Obszary położone na północ i południe od zwrotników, wraz ze wzrostem szerokości geograficznej otrzymują coraz mniej energii słonecznej. Słońce nigdy nie góruje tam w zenicie. Z powyższymi konsekwencjami wiąże się występowanie u nas astronomicznych pór roku – wiosny, lata, jesieni i zimy. 21 marca i 23 września Słońce góruje w zenicie nad Równikiem, co oznacza początek astronomicznej wiosny i jesieni. Ziemia w tych dniach oświetlona jest od bieguna do bieguna. Zachodzi zjawisko równonocy wiosennej i jesiennej – dzień trwa tyle samo co noc na całej kuli ziemskiej. Na biegunach dzień polarny zmienia się w noc polarną (lub noc w dzień – w zależności od bieguna i miesiąca). GÓROWANIE SŁOŃCA W POLSCE
|