UKSZAŁTOWANIE POZIOME LITOSFERY
na Świecie, w Europie, w Polsce
Ukształtowanie pionowe litosfery
na Świecie, w Europie, w Polsce
__________
Przez ukształtowanie poziome powierzchni Ziemi (litosfery) należy rozumieć :
- rozmieszczenie poszczególnych lądów na Ziemi,
- przebieg linii brzegowej.
__________
Rozmieszczenie lądów na Ziemi
Współczesne rozmieszczenie lądów, a także oceanów na kuli ziemskiej jest efektem długotrwałej i bogatej w wydarzenia geologicznej historii Ziemi – patrz rozdział Tektonika płyt litosfery – Historia dryfu kontynentów.
__________
Przebieg linii brzegowej
Linia brzegowa, której nie należy mylić z wybrzeżem, definiowana jest jako naturalna granica pomiędzy lądem a wodą (przy średnim stanie wody).
Urozmaicony wieloma czynnikami przebieg linii brzegowej pozwala wyróżnić części zwane elementami linii brzegowej. Zaliczają się do nich:
- po stronie lądu – wyspy, archipelagi, półwyspy, przylądki;
- po stronie wody – morza, zatoki, cieśniny – patrz rozdział Wody morskie.
Wyspa – ląd otoczony ze wszystkich stron wodą, mniejszy od najmniejszego kontynentu, np. Grenlandia – największa wyspa na świecie.
Archipelag – grupa wysp położonych blisko siebie, najczęściej mających wspólne pochodzenie, np. Archipelag Malajski.
Półwysep – część lądu wysunięta w stronę akwenu (oceanu, morza, jeziora), z trzech stron oblana wodą, np. Półwysep Arabski.
Przylądek – najdalej wysunięty w morze fragment lądu na danym odcinku linii brzegowej , np. Przylądek Dobrej Nadziei lub Przylądek Igielny.
