SŁOWNIK terminów literackichA|B|C|D|E|F|G|H|I|J|K|L|M|N|O|P|R|S|ś|T|U|V|W|Z|Ż recenzja refren – grupa wersów bądź jeden wers lub zwrotka powtarzające się w wierszu regularnie. Często występuje w utworach o charakterze pieśniowym (pieśń). W pieśniach religijnych może mieć postać jednego wyrazu, np. kyrieleison, amen. Bogurodzica dziewica, Bogiem sławiena Maryja, A dać raczy, jegoż prosimy: Zobacz: liryka. renesans – okres w dziejach literatury i sztuki europejskiej pomiędzy epoką średniowiecza i baroku, trwający od poł. XIV do końca XVI wieku. Zobacz: epoka literacka. reportaż – gatunek publicystyczno-literacki obejmujący utwory zawierające opis autentycznych wydarzeń, których autor tekstu był świadkiem lub w nich uczestniczył. Forma ta jest związana z takimi gatunkami jak: opis podróży, list, pamiętnik. Ze względu na tematykę wyróżnia się reportaż retoryka – teoria i sztuka wymowy. Nauka zasad pięknego wysławiania się, która szczegółowo opisuje zasady doboru słów, budowy zdań, argumentowania itp. Zobacz: mowa, argument. rodzaj literacki – grupa utworów wyróżnionych ze względu na pewne powtarzające się w ich budowie cechy: rodzaj podmiotu literackiego, styl (organizację językową), kompozycję (budowę świata przedstawionego). Istnieją trzy rodzaje literackie: liryka, epika, dramat. Zobacz: gatunek literacki, odmiana gatunkowa. romantyzm – prąd umysłowy umiejscowiony pomiędzy epoką oświecenia i pozytywizmu. W Polsce trwał od 1822 roku (czyli od wydania pierwszego tomu Poezji Adama Mickiewicza) do roku 1864 (czyli upadku powstania styczniowego). Zobacz: epoka literacka. rozprawa – rozbudowana wypowiedź naukowa, szczegółowe omówienie problemu z jednego punktu widzenia. "Rozprawa szkolna", tzw. rozprawka, powinna być napisana wg schematu: wstęp (przedstawienie tematu pracy – tezy), rozwinięcie (argumentacja na rzecz tezy, odpieranie ewentualnych zarzutów), zakończenie (wnioski, potwierdzenie założeń). Musi być to uporządkowany wywód, który uzasadnia poglądy autora. rym – powtórzenie w wierszu tych samych bądź podobnych głosek w wyrazach znajdujących się na końcu następujących po sobie wersów, np. rym niedokładny: dawniej – na dnie, rym dokładny: gruby – duby. Przy powtórzeniu końcowej części wyrazów wielosylabowych mamy do czynienia z rymem żeńskim (roztargniony – rozpalony), a powtórzenie wyrazu jednosylabowego to rym męski (znak – wspak). Układ rymów to regularność, z jaką powtarzają się rymujące wersy.
rytm – uchwytna dla odbiorcy powtarzalność elementów brzmieniowych (dźwiękowych), akcentów, rymów, lub składniowych (podobieństwo w budowie zdań) występujących w utworze literackim, która nadaje mu pewien porządek. Dzięki tej powtarzalności możemy rozróżnić wiersz od prozy, a także wskazać różne typy wiersza. Szczególnie istotny w utworach związanych pierwotnie z muzyką, np. pieśniach. |