Władysław I Łokietek
Władysław I Łokietek (1260–1333), dziedziczny książę brzesko-kujawski, później łęczycki, sieradzki, wielkopolski, sandomierski, krakowski, od 1320 r. król polski, syn Kazimierza I kujawsko-łęczyckiego. Po śmierci Leszka Czarnego (1288) bezskutecznie walczył o tron krakowski, najpierw z Henrykiem IV Probusem, księciem wrocławskim, a potem z Wacławem II czeskim. Po śmierci Przemysła II (1296) zajął Wielkopolskę i Pomorze Gdańskie, o utrzymanie których zmagał się następnie z Henrykiem III Głogowskim. Niezadowoleni z rządów Łokietka możni wielkopolscy udzielili poparcia Wacławowi II, który w 1300 r. zajął Wielkopolskę i Pomorze Gdańskie i koronował się na króla Polski. Wygnany Łokietek znalazł schronienie na Węgrzech. Korzystając ze wzrostu nastrojów antyczeskich, Władysław wraz z oddziałami węgierskimi powrócił w 1305 r. do Polski i zajął ziemię sandomierską, a rok później (1306), prawdopodobnie jeszcze przed śmiercią Wacława III, opanował Kraków a potem Pomorze Gdańskie. Od zakończenia czeskich rządów w Polsce Łokietek z trudem utrwalał swoją władzę w zdobytych dzielnicach. W Krakowie zmagał się z opozycją skupioną wokół zniemczonego biskupa Jana Muskaty, musiał również walczyć z mającym aspiracje do władzy w całym kraju Henrykiem III Głogowskim, który w 1306 r. zajął Wielkopolskę. Zaangażowanie Łokietka w sprawy wewnętrzne nie pozwoliło mu na interwencję na Pomorzu Gdańskim, które w latach 1308–09 najpierw najechali Brandenburczycy, a później podstępnie zajęli Krzyżacy. Również sytuacja zewnętrzna była dla Władysława trudna, oto bowiem w 1311 r. z roszczeniami do tronu polskiego wystąpił nowy król czeski Jan Luksemburski. Pretensje Luksemburczyka uaktywniły małopolską opozycję wobec Łokietka i w maju 1311 r. niemieckie mieszczaństwo pod wodzą wójta Alberta podniosło bunt. Po jego stłumieniu na miasto spadły surowe represje i ograniczono w nim wpływ niemczyzny. W 1314 r. Władysław Łokietek wkroczył do Poznania i opanował Wielkopolskę, w czym pomogło mu poparcie arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba Świnki, gorliwego zwolennika zjednoczenia Polski. By skutecznie przeciwstawić się roszczeniom Jana Luksemburskiego do władzy w Polsce, Łokietek opierał swoją politykę zagraniczną na sojuszu z Węgramii, dobrych stosunkach z papiestwem. Podjęte przez księcia starania o uzyskanie korony polskiej zakończyły się sukcesem i 20 I 1320 r. Władysław Łokietek koronował się w Krakowie na króla Polski. Mimo korzystnego dla Polski werdyktu w procesie o Pomorze Gdańskie toczącym się w latach 1320-21 w Inowrocławiu, nie udało się Łokietkowi odzyskać tej dzielnicy, co doprowadziło do wojny polsko-krzyżackiej. Ostatnie lata rządów Łokietka upłynęły na walce z Brandenburgią, Krzyżakami i Janem Luksemburskim, który w latach 1327–31 podporządkował sobie większość księstw śląskich. W 1331 r. Łokietek pokonał w bitwie pod Płowcami oddział Krzyżaków powracających spod obleganego Kalisza, jednak następnego roku (1332) utracił na ich rzecz Kujawy i ziemię dobrzyńską. Mimo tych strat udało się Władysławowi Łokietkowi oprzeć militarnej przewadze bardzo niebezpiecznej koalicji luksembursko-krzyżackiej, która mogła zagrozić bytowi całego państwa polskiego. WAŻNE DATY: | 1305-06 | – | powrót Łokietka do kraju, zajęcie Małopolski, ziemi łęczycko-sieradzkiej, Kujaw i Pomorza Gdańskiego | 1308-09 | – | utrata Pomorza Gdańskiego na rzecz Brandenburgii a potem Krzyżaków | 1311 | – | bunt mieszczan krakowskich pod wodzą wójta Alberta | 1314 | – | opanowanie Wielkopolski przez Łokietka | 1320 | – | koronacja Władysława Łokietka | 1320-21 | – | proces z Krzyżakami o Pomorze Gdańskie w Inowrocławiu | 1327-32 | – | wojna polsko-krzyżacka | 1331 | – | bitwa pod Płowcami | 1332 | – | utrata Kujaw i ziemi dobrzyńskiej na rzecz Krzyżaków | | | |
|
|
