Cyrus II Wielki, zw. Starszym
(ok. 585 r. (?)–529 r. przed Chr.)

Pierwszy władca z dynastii Achemenidów, syn króla Anszan Kambyzesa I.

Gdy w roku 559 przed Chr. Cyrus II objął tron perski, wypowiedział tym samym posłuszeństwo swemu dziadkowi Astyagesowi, królowi Medii, od którego Persja była zależna. Kilka lat później doszło między nimi do wojny, w której Cyrus odniósł całkowite zwycięstwo i po zajęciu Ekbatany (550 przed Chr.), stolicy Medii, uwięził Astyagesa. Od tego czasu państwo medyjskie stało się częścią monarchii perskiej. Z pokonanymi Medami Cyrus obszedł się łagodnie, czym zaskarbił sobie ich życzliwość. W następnym roku (549 przed Chr.) Cyrus II podporządkował sobie Elam, a następnie ziemie graniczące z Medią od wschodu (Partię) oraz od północnego zachodu (Armenię). Władca położonej w Azji Mniejszej Lidii, słynny ze swego bogactwa Krezus, poczuł się zagrożony i w roku 546 przed Chr. zaatakował Persów. Armia Cyrusa stawiła jednak zaciekły opór i zmusiła nieprzyjaciela do odwrotu. Król perski przeszedł do kontrataku i pokonał wojska Krezusa nieopodal lidyjskiej stolicy – Sardes. Wkrótce Sardes zostało zajęte przez Persów, a król Krezus dostał się do niewoli. Cyrus nie miał zwyczaju mścić się na pokonanym wrogu. Okazał Lidyjczykom łaskawość, co zapewniło mu ich poparcie i pomoc w dalszych wyprawach. Po zwycięstwie nad Lidią Cyrus II podporządkował sobie większość miast greckich na wybrzeżu Anatolii, czym zapewnił Persji dostęp do Morza Egejskiego. Następnie opanował Fenicję i Palestynę. W roku 539 przed Chr. Cyrus skierował się ze swoją armią ku Mezopotamii i uderzył na państwo babilońskie rządzone przez króla Nabonida, a potem przez Baltazara. Nie byli oni w stanie przeciwstawić się perskiej potędze i bogata Babilonia została podbita. Zwycięstwo Cyrusa położyło kres istnieniu państwa nowobabilońskiego.

Rembrandt „Uczta Baltazara”

Na wszystkich zajętych terytoriach Cyrus II prowadził politykę łagodnego traktowania pokonanych. Miał wiele szacunku i zrozumienia dla wierzeń i obyczajów innych ludów. W podbitych krajach nigdy nie pozwalał na rabowanie świątyń. Po zajęciu Babilonii (539 przed Chr.) wydał edykt zezwalający wysiedlonym przez Nabuchodonozora II Żydom na powrót z „niewoli babilońskiej”  do Judy. Umożliwił im również odbudowę świątyni w Jerozolimie. Na zajętych terytoriach tworzył nowe perskie prowincje zwane satrapiami. Na ich czele stał mianowany przez władcę urzędnik – satrapa, sprawujący władzę administracyjną i wojskową. Imperium perskie stworzone przez Cyrusa II stało się najpotężniejszym mocarstwem ówczesnego świata. Jego terytorium rozciągało się od wybrzeży Morza Egejskiego i Morza Śródziemnego na zachodzie, aż po rzekę Indus na wschodzie.

Wojownik perski

Rozwój terytorialny państwa perskiego

W roku 530 przed Chr. Cyrus II wyprawił się przeciw Massagetom, koczowniczemu plemieniu zamieszkującemu wschodnie wybrzeże Morza Kaspijskiego. W roku 529 przed Chr. zginął w walce podczas jednej z bitew. Pozostawił po sobie silne państwo i świetnie wyszkoloną armię, co pozwoliło jego następcy, synowi Kambyzesowi, na kontynuację polityki ojca. Cyrus II Wielki przeszedł do historii jako twórca imperium perskiego, wybitny wódz i polityk oraz jako wzór tolerancyjnego i sprawiedliwego władcy.

Grobowiec Cyrusa na południe od Pasargadai

WAŻNE DATY: (lata przed Chrystusem)

559 – objęcie przez Cyrusa II tronu perskiego 550 – całkowite uniezależnienie się Persji po zwycięstwie nad Medami 546 – pokonanie przez Cyrusa II króla lidyjskiego Krezusa; zdobycie Sardem 539 – podbój Babilonii; zezwolenie na powrót Żydów z „niewoli babilońskiej” do Judy 529 – śmierć Cyrusa II w bitwie z Massagetami