Trajan, Marcus Ulpius Traianus
(ur. 53 r. po Chr., zm. 117 r. po Chr.)

Cesarz rzymski od 98 roku.

Trajan urodził się w 53 r. w Italice w Hispania Beatica. Pochodził z tamtejszej senatorskiej rodziny – Ulpii. W 91 r. pełnił urząd konsula. Po wyprawie na państwo Germanów zyskał wielką sławę i uznanie. W  97 r. cesarz Nerwa usynowił i uczynił swoim następcą tego cieszącego się wielką popularnością wśród żołnierzy człowieka (był on w tym czasie namiestnikiem Górnej Germanii). Po śmierci Nerwy Trajan przejął władzę, stając się pierwszym cesarzem pochodzącym z prowincji.

Jako cesarz, Trajan kontynuował politykę Nerwy. Wiele uwagi poświęcał sprawom rzymskich prowincji, usprawnił administrację całego imperium, utrzymywał dobre stosunki z senatem. Dbał o mieszkańców – zaopatrywał ich w zboże, otaczał opieką niezamożne rodziny, udzielając im pomocy na wychowywanie dzieci (alimentacja), zaniechał prześladowania chrześcijan. Za jego rządów na dużą skalę prowadzone były różnego rodzaju prace budowlane – zakładano nowe miasta, wytyczano nowe drogi, wznoszono mosty, budowano kanały, zbiorniki wodne i akwedukty. Rozbudowany został port w Ostii, a w Rzymie powstało m.in. Forum Trajana.

Forum Trajana – rekonstrukcja

Lata panowania cesarza Trajana to czas prowadzenia przez państwo rzymskie wojen zdobywczych. By umocnić granicę naddunajską, cesarz postanowił podbić państwo Daków kierowane przez zdolnego i groźnego króla Decebala. Po dwóch ciężkich wojnach dackich (toczonych w latach 101–102 i 105–106), Trajan opanował całe terytorium Daków i w 106 r. utworzył nową prowincję – Dację. Stanowiła ona ważny strategicznie obszar zabezpieczający granicę naddunajską. Rozpoczęto budowę umocnień obronnych (zw. Wałem Trajana) pomiędzy Prutem i Morzem Czarnym w celu ochrony Dacji przed Germanami i plemionami azjatyckimi. By umocnić wpływy rzymskie w nowo powstałej prowincji, cesarz zasiedlał ją obywatelami rzymskimi. Ludność dacka zamieszkująca przeważnie obszary wiejskie uległa w znacznym stopniu romanizacji.

Kolumna Trajana

Zwycięskie wojny dackie upamiętniła kolumna Trajana wzniesiona w 113 r. na Forum nazwanym imieniem cesarza. 

Fragment kolumny

W 106 r. Trajan podbił państwo Natabejczyków, leżące w sąsiedztwie Syrii i Judei, i utworzył nową prowincję – Arabię.
W 114 r. cesarz stanął na czele wyprawy przeciw Partom, podczas której, dzięki doskonałemu prowadzeniu działań wojennych, Rzymianie podporządkowali sobie Armenię i utworzyli z niej prowincję (114). Rok później (115), przekroczywszy Eufrat, Trajan podbił północną Mezopotamię, następnie (116), posuwając się wzdłuż Tygrysu, doszedł do Zatoki Perskiej. Z zajętych terytoriów utworzone zostały  kolejne rzymskieprowincje – Mezopotamia i Asyria. Dzięki tym zwycięstwom, Imperium Rzymskie za panowania Trajana osiągnęło największy w historii zasięg terytorialny. Trajan musiał jednak zaniechać dalszej ekspansji w głąb państwa Partów planów, doszło bowiem do wybuchu powstania Żydów zamieszkujących Egipt, Syrię i Cypr. Żydowski bunt został krwawo stłumiony, ale kampania przeciw Partom straciła impet i w końcu Rzymianie utracili kontrolę nad Mezopotamią.
Zły stan zdrowia Trajana uniemożliwił mu podjęcie kolejnej wyprawy przeciw Partom. Cesarz zmarł w mieście Selinus (późniejsze Trajanopolis) w Cylicji w 117 r. Na łożu śmierci, prawdopodobnie za namową swej żony Plotyny, adoptował Hadriana i przekazał mu władzę.

Trajan przeszedł do tradycji jako jeden z najwybitniejszych cesarzy rzymskich, władca wielkiego imperium. Jeszcze za życia (114) senat ogłosił go Optimus princeps (najlepszym princepsem).

Wizerunek Trajana na rzymskiej monecie

WAŻNE DATY: (lata po Chrystusie)

97 – usynowienie Trajana przez cesarza Nerwę 98 – objęcie władzy cesarskiej przez Trajana 101–102 – pierwsza wojna dacka 105–106 – druga wojna dacka, zakończona utworzeniem nowej prowincji – Dacji 114 – wybuch wojny Rzymu z Partami, utworzenie prowincji z Armenii 116 – tutworzenie prowincji Mezopotamii i Asyrii 117 – śmierć Trajana