|
Grecy wierzyli w wielu bogów (politeizm). Wyobrażali ich sobie na podobieństwo człowieka, co nazywamy antropomorfizmem. Od innych religii grecką odróżniał brak ksiąg świętych oraz warstwy zawodowych kapłanów, kształtującej system wierzeń i kultu. Mitologia grecka była właśnie takim zbiorem opowieści sakralnych o początkach bogów, ich czynach, o powstaniu kosmosu oraz pojawieniu się pierwszych ludzi, o pochodzeniu zjawisk przyrody, roślin, zwierząt, narzędzi i instytucji społecznych. Powstawała na przestrzeni dziejów, było to związane z ciągłym podejmowaniem przez starożytnych Greków prób zrozumienia otaczającego ich świata, jego budowy oraz zjawisk, z jakimi stykali się na co dzień. Mit był wypowiedzią narracyjną wyrażającą wierzenia danej społeczności, będącą ich kodyfikacją. Mity, ze względu na treść, można podzielić na:
– kosmogeniczne (o powstaniu świata);
– teogoniczne (o pochodzeniu bogów);
– antropogeniczne (o pochodzeniu ludzkości). 
Uranos i Gaja
OKRES BOGÓW Grecy uważali, że na początku z Chaosu wyłoniła się pierwsza para bogów: Uranos i Gaja. Zasiedli oni na Olimpie, gdzie dali początek całym pokoleniom bogów, którzy podzielili pomiędzy siebie różne sfery świata. Bezpośrednio z ich związku wyszedł ród tytanów, z których najpotężniejszym był Okeanos, bóg rzeki opływającej dookoła ziemię. Pozostali to jednoocy cyklopi i sturęcy hekotonchejrowie. Uranos, przerażony szkaradnością potomstwa, strącił ich do Tartaru (królestwa podziemi). Głosy potępionych usłyszała Gaja i zbuntowała najmłodszego syna Kronosa, by ten zranił ojca i pozbawił go tronu. Z krwi Uranosa zrodziły się wężowłose Erynie – boginie zemsty. Wówczas też powstało nowe pokolenie gigantów i nimf. Żoną Kronosa została Reja. Bóg, mając w pamięci przepowiednię ojca, że zostanie pokonany przez własnego syna, połykał wszystkie swoje nowo narodzone dzieci. Rei udało się jednak ukryć jednego syna – Zeusa. Wychowywała go na Krecie koza Amaltea. Kiedy dorósł, zgodnie z przepowiednią, pokonał ojca i przywrócił życie rodzeństwu: Herze, z którą się ożenił, Afrodycie (bogini piękna, miłości i pożądania), Hadesowi (bogowi podziemia), Posejdonowi (bogowi mórz), Hestii (opiekunce ogniska domowego), Demeter (bogini urodzaju). Z małżeństwa Zeusa i Hery zrodzili się kolejni bogowie: Ares (bóg wojny), Hefajstos (bóg ognia), Atena (bogini mądrości), Apollin (bóg światła i muzyki), Artemida (bogini łowów, lasów i pól). OKRES BOGÓW I LUDZI W tym czasie bogowie i ludzie żyli razem. Według mitologii człowiek został stworzony przez Prometeusza. Tytan ten ulepił z gliny zmieszanej ze łzami figurę i tchnął w nią duszę z ognia niebiańskiego. Następnie wykradł ogień z Olimpu i podarował go ludziom, aby polepszyć ich los. Poniósł za to okrutną karę – zawisł przykuty do skały, a zgłodniały sęp wyrywał mu stale odrastająca wątrobę. Bogowie ingerowali w życie ludzi, karząc ich, nagradzając, wdawali się w romanse ze śmiertelnymi kobietami, co skutkowało narodzinami herosów. Jednym z mitów opowiadających o ingerencji bogów w życie ludzi jest mit o Pandorze. Była to pierwsza kobieta na Ziemi, którą Zeus zesłał jako karę dla ludzi za to, że Prometeusz wykradł bogom ogień z Olimpu. Pandora przyniosła ze sobą puszkę skrywającą wszelkie nieszczęścia i choroby, nękające ludzi do dziś.
Podczas przemian zachodzących na Olimpie ludzkość, powstała dzięki Prometeuszowi, przeżywała cztery fazy rozwoju. Wyróżnia się więc w mitologii cztery ery ludzkości:
– | złotą (za panowania Kronosa, wiek szczęścia, bez chorób, starości i smutku); | – | srebrną (za panowania Zeusa, ludzie żyli krótko i cierpieli); | – | brązową (kiedy ludzie byli silni, lubili wojny – był to okres walk); | – | żelazną (kiedy człowiek stał się słaby i bezbronny). |
ŚLADY MITOLOGII W JĘZYKU Powodem popularności pewnych pojęć i powiedzeń mitologicznych jest ich symboliczny i metaforyczny charakter. Ukazują one sytuacje uniwersalne, ponadczasowe. TERMIN | ZNACZENIE
MITOLOGICZNE | ZNACZENIE DZISIEJSZE | pięta Achillesa | jedyna część ciała Achillesa, która nie była nieśmiertelna | słabość, słabe miejsce | kompleks Edypa | mitologiczny Edyp zabił swego ojca i ożenił się z matką | podświadoma skłonność do matki, strach przed odwetem ojca | stajnia Augiasza | stajnia niesprzątana przez wiele lat | miejsce, gdzie panuje duży nieład | puszka Pandory | mityczna puszka, którą Pandora otrzymała od Zeusa jako wiano; zamknięte w niej były wszelkie nieszczęścia | symbol kłopotów, pasmo nieszczęść | egida | tarcza Zeusa, której nic nie mogło przebić, zniszczyć | coś nieugiętego, a także opieka; przewodnictwo | pegaz | skrzydlaty koń, który powstał z krwi meduzy zabitej przez Perseusza, służył Zeusowi | symbol natchnienia poetyckiego, sztuki | róg obfitości | róg kozy Amaltei, pobłogosławiony przez Zeusa; można w nim było znaleźć to, czego się zapragnęło | źródło dostatku, rozkoszy | paniczny strach | bożek Pan, obudzony ze swej drzemki, straszył wszystkich dookoła | histeria, duży strach, obawa |
powrót do początku strony |
