Strona ofertowa Wydawnictw Edukacyjnych WIKING
Jesteś
gościem portalu
Strona główna portalu
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=621
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=440
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=110
http://www.wiking.com.pl/index.php?site=testy_gim_historia_roz_1
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=348
http://www.wiking.edu.pl/sitemap.php
Powrót do poprzedniej stronyWersja do wydruku

 KULTURA I LITERATURA

Spadkobiercą kultury greckiej był Rzym. Naśladowano Greków – kopiowano ich poetykę i przejmowano wzorce, często pisano po grecku. Jak powiedział Horacy: podbita Grecja zwyciężyła swego dzikiego zwycięzcę. Od Greków naród żołnierzy i zdobywców nauczył się cenić poetów i filozofów. Początki literatury rzymskiej związane są z przekładem na łacinę Odysei Homera oraz łacińskimi przeróbkami greckich tragedii i komedii i sięgają III w. p.n.e. Pierwsze prace historyczne również pochodzą z tego okresu.

Rozkwit literatury rzymskiej przypadł na schyłek republiki. W atmosferze gorących sporów politycznych wielkiego znaczenia nabrała retoryka – sztuka wymowy. Mistrzem w sztuce pięknego przemawiania był Cyceron – rzymski mąż stanu, filozof, autor pism filozoficznych (O państwie) i mów politycznych (tzw. Filipik, skierowanych przeciwko Antoniuszowi).


Cyceron

Cyceron jest autorem wielu mądrości: Często pod brudnym płaszczem kryje się mądrość; Głęboko leżą korzenie głupoty; Milczenie bywa wymowniejsze od mowy oraz bohaterem wielu anegdot. Kiedy po klęsce Pompejusza niejaki Noniusz stwierdził, że nie trzeba tracić nadziei, bo w obozie Pompejusza pozostało jeszcze siedem chorągwi z orłami, Cyceron zauważył: Dobra by to była pociecha, gdybyśmy prowadzili wojnę z wronami. Znana jest też opowieść o tym jak Watyniusz, który sprawował urząd konsula tylko przez kilka dni, żalił się, że Cyceron nie odwiedził go w czasie choroby. Cyceron odrzekł: Chciałem przyjść w czasie twego konsulatu, ale noc mnie zaskoczyła. Cyceron chciał w ten sposób zemścić się na Watyniuszu, który, gdy Cyceron powrócił z wygnania i chełpił się, iż dźwigał na barkach rzeczpospolitą, zauważył: A to stąd masz żylaki? O tymże Watyniuszu Cyceron powiedział: Za konsulatu Watyniusza nie było zimy, wiosny, lata ani jesieni.

Największe osiągnięcia oryginalnej literatury rzymskiej zbiegają się z panowaniem pierwszego rzymskiego cesarza – Oktawiana Augusta. Okres ten nazwany został złotym wiekiem poezji rzymskiej. Oktawian August zaprowadził w Rzymie pokój i podczas swego długiego panowania wspierał rozwój wszelkich sztuk. Artyści, którzy tworzyli podczas jego panowania wznieśli się ponad doraźne problemy polityczne, sięgając po ogólnoludzkie, uniwersalne tematy. W twórczości Horacego, WergiliuszaOwidiusza literatura rzymska osiągnęła szczyt swojego rozwoju.

              Horacy                               Wergiliusz                            Owidiusz

Horacy – najsłynniejszy poeta liryczny Rzymu – był synem wyzwolonego niewolnika, posiadającego odpowiedni majątek, aby zapewnić synowi wykształcenie godne syna senatora. Walczył w obronie wolności republikańskich, brał udział w bitwie pod Filipi, walcząc po stronie Brutusa przeciwko Oktawianowi. Przyjaźnił się w Rzymie z Wergiliuszem, który wprowadził go w kręgi Mecenasa. Ten opiekun artystów podarował mu posiadłość w Górach Sabińskich, dzięki czemu mógł odgrodzić się od świata i całkowicie poświęcić literaturze. Żyjąc w spokoju, bez gwałtownych burz życiowych, popijając dobre wino, stworzył Horacy wiele znakomitych utworów, do naszych czasów przetrwały Satyry, Epody, PieśniListy.

 W Satyrach wyśmiewał wady i słabości ludzkie. Wykazał się wspaniałym zmysłem obserwacji i – jednocześnie – ogromną pobłażliwością wobec ludzkich przywar. W Epodach krytykował lichwiarzy, dorobkiewiczów i złośliwych krytyków. Pieśni (ody) są bardzo różnorodne tematycznie. Horacy porusza w nich m.in. problem patriotyzmu, religii, miłości, przyjaźni.

 W Pieśniach poeta propaguje także doktrynę moralną Epikura (carpe diem), według której trzeba żyć uczciwie, cnotliwie, sprawiedliwie i rozumnie, czerpiąc jednak z życia to, co najlepsze. Epikur twierdził, że dobrem najwyższym jest przyjemność, prowadząca do najwyższego celu dążeń ludzkich – szczęścia. Podkreślał jednak, że wyższe od przyjemności cielesnych są wartości duchowe. Pojęciem zbliżonym do epikureizmu jest hedonizm – doktryna etyczna, według której przyjemność (rozkosz) jest jedynym lub najwyższym dobrem, naczelnym motywem ludzkiego postępowania. Jednak Epikur zalecał umiar, złoty środek, zwracał uwagę na potrzebę nieustannego doskonalenia się wewnętrznego człowieka. Horacy uważał podobnie: Kto ceni złoty środek, ten bezpiecznie unika brudu nędznej chaty i roztropnie nie naraża się na zawiść, z jaką ludzie patrzą na bogaty pałac.

Horacy zawarł również w Pieśniach elementy filozofii stoików: opanowanie namiętności, porzucenie rozkoszy, poszukiwanie cnoty, zachowanie spokoju wewnętrznego, harmonii ducha i opanowania w trudnych sytuacjach życiowych (Okaż w nieszczęściu ducha rozwagę, a przy pomyślnym wietrze zwiń przezornie napięte żagle). Stoicyzm to filozofia uznająca za najwyższe i jedyne dobro cnotę pojmowaną jako życie zgodne z zasadami rozumu i prawami wszechświata. Życie takie pozwala człowiekowi uniezależnić się od zewnętrznych okoliczności i osiągnąć prawdziwą wolność. Horacy przekonywał, że na wszystko w życiu przyjdzie odpowiedni moment: Cierpkich winogron nie rwij przedwcześnie, a złota jesień w urodzie purpury dojrzałe ci grona przyniesie.

Jak Horacy był największym poetą lirycznym Rzymu, tak Wergiliusz był jego największym epikiem. Do jego najważniejszych dzieł należą Bukoliki, GeorgikiEneida. Te pierwsze to zbiór dziesięciu sielanek, wzorowanych na podobnych utworach Greka Teokryta. Bohaterami są pasterze mieszkający w mitycznej Arkadii, krainie wiecznej wiosny. Prowadzą rozmowy na aktualne tematy (konfiskaty ziemi), opowiadają o swych przygodach miłosnych, rywalizują w konkursach poetyckich. W Georgikach sławił Wergiliusz uroki przyrody, pracę na roli, spokój, jakie przyniosło rolnikom panowanie Augusta. Jednak dla potomnych poeta ten znany jest przede wszystkim jako autor Eneidy, epopei wzorowanej na IliadzieOdysei. Jest to patriotyczny epos w dwunastu księgach o losach Eneasza, praprzodka Rzymian i rodu Juliuszów, do którego należał Oktawian August. Wergiliusz opisuje pełne trudów i niebezpieczeństw wędrówki Eneasza, na tle których czasy współczesne jawią się jako epoka spokoju i szczęśliwości.

Trzeci z wielkich poetów epoki Augusta – Owidiusz – zasłynął swą liryką miłosną. W swych frywolnych utworach był bardzo odległy od głoszonych przez Augusta haseł odnowy moralnej społeczeństwa i odrodzenia rodziny. Najważniejsze utwory Owidiusza to Amores (elegie miłosne), Heroides (zbiór fikcyjnych listów miłosnych mitycznych heroin, np. Penelopy do Odysa) oraz Ars amandi, czyli Sztuka kochania. Jest to podręcznik flirtu i miłości, zawierający opisy technik zalecania się i uwodzenia. Owidiusz jest też autorem Metamorfoz (Przemian) – poematu epickiego będącego zbiorem mitów greckich, trojańskich i rzymskich. Poeta zawarł tu opis stworzenia świata, historię czterech wieków ludzkości, opis potopu i inne znane mityczne historie.

powrót do początku strony

Geografia | Język Polski | Historia | Przyroda | Biologia