PRZYCZYNY ZAPOCZĄTKOWANIA RENESANSU

Rozpad feudalizmu i walka z jego pozostałościami

Feudalizm powodował zacofanie gospodarki. Ustrój ten propagował zależność chłopów od rycerstwa. Chłopi buntowali się, ponieważ przepisy feudalne były ciągle zaostrzane. Powstania chłopskie popierali pisarze, ośmieszali oni w swoich utworach ten ustrój (np. Mikołaj Rej), i humaniści. Feudalizm stopniowo upadał i gospodarka rozwijała się – wzrastał popyt na żywność, powstawały folwarki pańszczyźniane, a chłopi pracujący na nich byli wynagradzani. Ponadto w rolnictwie miał miejsce znaczny postęp techniczny. Panowie uniezależniali się od władzy zwierzchniej. Nie bez znaczenia był też fakt, że chłopi zaczęli się kształcić (np. Klemens Janicki – poeta chłopski).

Wielkie odkrycia geograficzne, wzrost zainteresowania światem

W 1488 r. Bartłomiej Diaz opłynął Przylądek Dobrej Nadziei (poszukiwał drogi morskiej do Indii). W cztery lata później, w 1492 r., Krzysztof Kolumb odkrył Amerykę, a w 1497 r. Vasco da Gama wyznaczył drogę morską do Indii. W latach 1519–1521 Ferdynand Magellan odbył podróż dookoła świata. Skutki tych wszystkich odkryć były nie do przecenienia:

–	poznano inne kultury;
–	nastąpił rozwój handlu z odkrytymi państwami;
–	rozwinęła się sztuka;
–	niektóre społeczeństwa wzbogaciły się (Hiszpania, Portugalia, Włochy);
–	powstały państwa kolonialne;
–	nastąpił rozwój żeglarstwa i kartografii, powstały nowe urządzenia, np. kompas;
–	rozwinęła się gospodarka oparta na niewolnictwie.

        K. Kolumb                 B. Diaz                V. da Gama              F. Magellan

Wzrost znaczenia mieszczaństwa, rozwój miast włoskich przy głównych szlakach handlowych

Ludność w miastach leżących przy głównych szlakach handlowych – Wenecji, Genui, Florencji, Mediolanu – bogaciła się. Nabrały one charakteru minipaństw. Ich mieszkańcy dużo zarabiali, więc przeznaczali nadwyżki pieniędzy na rozwój sztuki. Wspomagano artystów – było wielu mecenasów, np. sam papież. Artyści mogli się dokształcać, bo rozwijało się szkolnictwo.

Rozwój manufaktur – początki kapitalizmu

Manufaktura to zakład rzemieślniczy, w którym produkcja oparta była na podziale pracy. Nie było tam maszyn, jedynie bardzo proste urządzenia. Skutki powstania i rozwoju manufaktur były bardzo istotne:

–	rozwinęła się sztuka użytkowa;
–	ludność się bogaciła;
–	większa podaż towarów wpływała na spadek cen;
–	produkty stawały się bardziej dostępne;
–	rozwijały się sztuka i nauka, gdyż przeznaczano na to nadwyżki pieniędzy.

Najważniejszym skutkiem powstania manufaktur był rozwój kapitalizmu, pojawiła się nieznana dotąd relacja: pracodawca - robotnik.

Powstanie państw narodowych – utrata politycznego i religijnego znaczenia Rzymu

Duży wpływ na upadek znaczenia Kościoła miał nepotyzm, czyli obsadzanie wysokich stanowisk kościelnych członkami najbliższej rodziny, a także walka cesarstwa z papiestwem o władzę. Ponadto rozwinęło się wiele nauk, ludzie nie byli już skazani na "jedynie słuszne" nauczanie kleru (który prezentował zresztą dość niski poziom). Poczynania wielu osób, m.in. Marcina Lutra, wpłynęły na rozwój świadomości narodowej.

Rozwój nauk

Nastąpił rozwój nauk przyrodniczych, rozpoczęto badania anatomii człowieka (zaczęto robić sekcje), rozwijała się astronomia, fizyka (działalność Mikołaja Kopernika, Galileusza). W 1450 r. Jan Gutenberg wynalazł druk. Pięć lat później ukazała się drukiem jego Biblia – arcydzieło sztuki typograficznej. Dzięki temu wynalazkowi nauki humanistyczne zaczęły się szybko rozwijać.

Upadek Konstantynopola (1453) – napływ uczonych greckich do Włoch

Konstantynopol był stolicą Bizancjum, w 1453 r. podbili go Turcy. Wydarzenie to wpłynęło na rozwój renesansu włoskiego, gdyż z Konstantynopola do Włoch przewieziono cenne księgi, bogactwa i dobra kultury. Stały się one natchnieniem dla pisarzy włoskich.

Nowe prądy religijne i umysłowe: reformacja i humanizm

Reformacja była ruchem religijnym dążącym do odnowy Kościoła. Do jego powstania przyczynił się upadek autorytetu Kościoła, jego instytucjonalizacja, powstanie państw narodowych oraz rozwój nauk.

                        M. Luter                                                 J. Kalwin

Przebieg reformacji był dość burzliwy. W 1517 r. Marcin Luter przybił listę swoich tez do drzwi kościoła w Wittenberdze, w Niemczech. Krytykował m.in. odpusty, czyli odpuszczanie grzechów za pieniądze. Głosił zniesienie celibatu, domagał się przetłumaczenia Biblii na języki narodowe, tak aby wierni mogli czytać ją bez pośrednictwa Kościoła. We Francji reformatorem był Jan Kalwin, powrócił on do koncepcji predestynacji, według której Bóg z góry przeznacza człowieka do zbawienia lub potępienia.

Reformatorzy głosili hasła równości i tolerancji religijnej. Ta swego rodzaju rewolucja religijna wpłynęła na rozwój humanizmu i zwiększyła wagę języków narodowych. Dzięki niej bardzo zmieniła się sytuacja w Kościele. Rozwinęło się szkolnictwo, gdyż zakładano wiele szkół i uczono w nowo powstałych zakonach. Trzeba jednak zaznaczyć, że reformatorzy potępiali tworzenie obrazów przedstawiające świętych, przez co częściowo zahamowany został rozwój sztuk plastycznych.

Humanizm to prąd umysłowy i kulturalny okresu odrodzenia. Humanus znaczy ludzki, nazwa pochodzi od powiedzenia pisarza rzymskiego Terencjusza: Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce.

CECHY HUMANIZMU:

–	zainteresowanie człowiekiem we wszystkich aspektach (homocentryzm);
–	"odkrycie" starożytności – inspiracje jej filozofią, sztuką itp.;
–	sprzeciw wobec teocentryzmu;
–	krytyka Kościoła;
–	łączenie motywów biblijnych z mitologicznymi;
–	pojawienie się irenizmu, czyli kierunku dążącego do pokojowego współistnienia różnych wyznań i poglądów;
–	wyznawanie wartości takich jak: samodoskonalenie, wykształcenie, praca i aktywność;
–	pochwała zdolności twórczych człowieka;
–	pochwała przyrody, afirmacja świata;
–	wyznawanie zasady "czyste sumienie gwarancją spokoju i szczęścia";
–	zainteresowanie problemami moralnymi, społecznymi i politycznymi oraz życiem doczesnym;
–	kult sławy jako drogi do nieśmiertelności.

powrót do początku strony