KONCEPCJA NOWOCZESNEGO
I SPRAWIEDLIWEGO PAŃSTWA W DZIELE ANDRZEJA FRYCZA MODRZEWSKIEGO

Andrzej Frycz Modrzewski

Traktat Modrzewskiego O poprawie Rzeczypospolitej składa się z pięciu ksiąg: O obyczajach, O prawach, O wojnie, O kościele, O szkole. Publicysta wskazuje w nich warunki funkcjonowania sprawiedliwego i nowoczesnego państwa. Są to m.in. sprawiedliwe prawa, oparte na równości wszystkich stanów. Poza tym głosi Modrzewski zasadę pierwotnej dobroci natury ludzkiej, którą trzeba udoskonalać rozumnym ćwiczeniem, wiarą i karnością wobec przykazań boskich.

W traktacie pojawia się propozycja utworzenia silnej, dobrze zorganizowanej władzy w państwie, kontrolującej szkolnictwo, wychowanie, stosunki społeczne, instytucje charytatywne. Modrzewski twierdził, że najlepszą władzę sprawowałaby elita intelektualna. Ponadto wyraża w utworze konieczność zlikwidowania bezrobocia i zapobiegania bezdomności, a także głosi ekumenizm, czyli tolerancję religijną.

W księdze III Modrzewski nazywa wojnę niesprawiedliwością, która dotyka niewinnych, biednych ludzi. Nigdy korzyści z wojny nie wyrównają szkód przez nią poczynionych. W kolejnej księdze autor zwraca się do szlachty, aby nie szczędziła pieniędzy na szkolnictwo, a mniej wydawała na hulanki i rozmaite uciechy. Zawód nauczyciela powinien być zawodem szanowanym i dobrze płatnym, a od wiedzy obywateli zależy dobro państwa.

Widać wyraźnie, że myśli Modrzewskiego nie straciły na aktualności. W ówczesnej epoce były zbyt nowatorskie, więc zaczęto o nich dyskutować dopiero w XVIII w.

powrót do początku strony