PIOTR SKARGA KAZANIA

Piotr Skarga – Jan Matejko 

Jezuita Piotr Skarga nazywany jest największym kaznodzieją Polski. Jego dorobek to około dwustu kazań. To m.in. Kazania na niedziele i święta, Kazania przygodne, Kazania sejmowe. Te ostatnie zawierają najwięcej przestróg i wołania o miłość do kraju i wyrażają obawę o przyszłość Rzeczypospolitej. W późniejszych latach, po upadku Polski, uznano głos księdza Skargi za proroczy.

Ksiądz, opisując kryzysową sytuację ojczyzny, posługuje się metaforą chorób. Słynne jest Kazanie wtóre, które te choroby wylicza, a Rzeczpospolitą porównuje do rodzonej matki – zawdzięczamy jej życie, wiarę katolicką, dostatek i przywileje szlacheckie. Niestety obywatele trwonią te dary. I tak pierwsza choroba to brak patriotyzmu, egoizm i prywata obywateli; druga – niezgoda pomiędzy obywatelami i niezgoda z państwami sąsiednimi; trzecia choroba to reformacja; jako czwartą podaje Skarga osłabienie władzy królewskiej; piątą jest niesprawiedliwe prawo, a szóstą wszystkie inne szkodliwe zjawiska i grzechy przeciw Bogu. Za te wszystkie przewinienia obywateli Skarga zapowiada słowami Biblii zagładę Polski.

W tym samym kazaniu Polska porównana jest do tonącego okrętu, a gdy okręt tonie – głupi tłumoczki swoje i skrzynie swoje opatruje i na nich leży. Polska jako tonący okręt to słynne porównanie, wielokrotnie powracające w literaturze kolejnych epok (m.in. u Juliusza Słowackiego, Henryka Sienkiewicza).

Kazania księdza Skargi stały się utworami literackimi, ale spełniają też wszelkie wymogi prawidłowego przemówienia – są bogate w porównania, figury retoryczne, obrazowe. Przykłady, liczne apostrofy i taki dobór argumentów, by przekonać słuchacza do głoszonych prawd, docierają do świadomości odbiorcy. Charakterystyczna dla tego gatunku jest też ich kompozycja: teza (pytanie retoryczne), argumenty (odwołania do Biblii) i na koniec wniosek (powtórzenie tezy i apel).

powrót do początku strony