PROJEKTY REFORM W DZIEŁACH STANISŁAWA STASZICA I hUGONA kOŁŁĄTAJA

STANISŁAW STASZIC

Stanisław Staszic

Stanisław Staszic (1755–1826) studiował za granicą, był duchownym, uczonym, pisarzem, działaczem politycznym (przy Sejmie Czteroletnim). Był współorganizatorem Uniwersytetu Warszawskiego, prezesem Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz pierwszym polskim geologiem.

PROJEKTY REFORM:

–	krytyka liberum veto i prywaty;
–	propozycja głosowania większością głosów;
–	poparcie dla monarchii konstytucyjnej;
–	zakaz więzienia obywatela bez wyroku sądu;
–	krytyka wyzysku chłopów;
–	krytyka wolnej elekcji;
–	propozycja dziedziczności tronu;
–	walka o prawa obywatelskie i prawa człowieka;
–	postulat nadania mieszczanom prawa piastowania wyższych urzędów, przedstawicielstwa w sejmie, posiadania ziemi;
–	postulat zamiany pańszczyzny na czynsz (nie żądał uwłaszczenia dla chłopów);
–	propozycja wprowadzenia sejmu jednoizbowego (miał być tylko władzą ustawodawczą i wykonawczą);
–	sejm nieustający – w każdej chwili gotowy do obradowania;
–	stała armia (stutysięczna);
–	równe prawa dla mniejszości narodowych.

HUGO KOŁŁĄTAJ

Hugo Kołłątaj

Hugo Kołłątaj był księdzem, uczonym i publicystą. Żył w latach 1750–1812. Był reformatorem szkolnictwa, twórcą Kuźnicy (ośrodek skupiający wybitnych publicystów, m.in. F.K. Dmochowskiego, F.S. Jezierskiego, J. Śniadeckiego, F. Zabłockiego). Kołłątaj był współautorem Konstytucji 3 Maja, brał udział w powstaniu kościuszkowskim. Pełnił wiele państwowych urzędów. Prowadził badania etnograficzne.

PROJEKTY REFORM:

–	wolność osobista dla chłopów i dobrowolne umowy między panem a chłopem;
–	nie żądał uwłaszczenia (ziemia miała pozostawać w rękach dziedziców);
–	stała armia (sześćdziesiąt tysięcy) finansowana z podatków szlachty;
–	postulat nadania mieszczanom prawa piastowania wyższych urzędów, przedstawicielstwa w sejmie, posiadania ziemi;
–	krytyka magnaterii i sarmatyzmu;
–	wzmocnienie władzy królewskiej;
–	sejm – władza tylko ustawodawcza;
–	propozycja wprowadzenia sejmu dwuizbowego;
–	sejm nieustający;
–	plan rozbudowy szkolnictwa;
–	zniesienie wolnej elekcji i liberum veto.

PORÓWNANIE DWÓCH REFORMATORÓW – STASZICA I KOŁŁĄTAJA

	Stanisław Staszic	Hugo Kołłątaj
Tytuły najważniejszych dzieł	Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego, Przestrogi dla Polski	Listy Anonima, Prawo polityczne narodu polskiego
Cele dzieł	Cel dydaktyczny: upowszechnienie programu reform, ukazanie wad społeczeństwa i sposobów zmiany sytuacji
System rządów	Monarchia konstytucyjna, dziedziczna; Sejm nieustający, głosowanie większością głosów
	Sejm jednoizbowy, władza ustawodawcza i wykonawcza	Sejm dwuizbowy, władza ustawodawcza
Wojsko	Stała armia utrzymywana z podatków szlachty
	100 tys.	60 tys.
Chłopi	Zamiana pańszczyzny na czynsz, wolność osobista
Mieszczanie	Prawo do piastowania urzędów, posiadania ziemi i zasiadania w sejmie

powrót do początku strony