|
PISARZE
NIEMIECCY | TYTUŁY UTWORÓW | CECHY TWÓRCZOŚCI | Johann Wolfgang Goethe | Cierpienia młodego Wertera, Król Olch, Rybak, Faust, Herman i Dorota | Problematyka filozoficzna i moralna, psychologizm, nowy typ bohatera, ludowość, nastrojowość, baśniowość | Friedrich Schiller | Rękawiczka, Początek nowego stulecia, Zbójcy | Nawiązanie do średniowiecza i ludowości, tragiczna postać bojownika, tragiczna miłość | Heinrich Heine | Tkacze, O Polsce | Bystra obserwacja, błyskotliwość skojarzeń i sformułowań, mistrzostwo w operowaniu ironią | PISARZE ANGIELSCY | TYTUŁY UTWORÓW | CECHY TWÓRCZOŚCI | James Macpherson | Pieśni Osjana | Tajemniczość, tło przyrodnicze, ludowość, fantastyka | Walter Scott | Waverley, Rob Roy | Tematyka szkocka, ludowość
(twórca nowożytnej powieści historycznej i poetyckiej) | George Byron | Giaur, Korsarz, Don Juan, Wędrówki Childe Harolda, Kain | Orientalizm
(mistrz powieści poetyckiej i poematu dygresyjnego, stworzył nowy typ bohatera romantycznego) | PISARZE FRANCUSCY | TYTUŁY UTWORÓW | CECHY TWÓRCZOŚCI | Jan Jakub Rosseau | Nowa Heloiza | Powrót do natury, uczuciowość, ludowość | Victor Hugo | Nędznicy, Katedra Marii Panny w Paryżu, Lipiec 1830, Cromwell
| Życie codzienne, realizm, obraz społeczeństwa, problem niesprawiedliwości i nędzy | Aleksander Dumas | Trzej muszkieterowie, Hrabia Monte Christo | Powieści historyczne, przygodowe, obyczajowe | Honoriusz Balzac | Ojciec Goriot, Eugenia Grandet
| Tematyka społeczna
(wywarł wpływ na rozwój powieści, pisarz przełomu – realista) | PISARZE ROSYJSCY | TYTUŁY UTWORÓW | CECHY TWÓRCZOŚCI | Aleksander Puszkin | Borys Godunow, Eugeniusz Oniegin | Ludowość, realizm, elementy historyczne, problem wolności
(stworzył typ rosyjskiego bohatera romantycznego) | Michaił Lermontow | Bohater naszych czasów, Demon, Podziękowanie | Ludowość, objawy "choroby wieku" |
JOHANN WOLFGANG GOETHE 
Wybitny poeta, dramaturg, eseista niemiecki, urodził się w 1749 r., zmarł w 1832 r. w Weimarze. Najwybitniejszy twórca niemieckiego preromantyzmu, zwanego okresem burzy i naporu (Sturm und Drang Periode). KRÓL OLCH Tytułowy Król olch to postać z baśni ludowych porywająca ludzi w otchłanie wód, na brzegach których często rosły olchy. W utworze współistnieją dwa światy: realny i fantastyczny, bohaterowie – ojciec i syn – przedstawiają dwa sprzeczne światopoglądy epoki romantyzmu. Ojciec to racjonalista, reprezentant filozofii oświeceniowej, natomiast syn postrzega świat tak jak romantycy – dostrzega pierwiastki fantastyczne, irracjonalne, ponadrozumowe. Narrator utworu jest subiektywny, można domyślić się jego postawy. Bardzo ważną rolę odgrywa przyroda – tworzy nastrój grozy, jest nie tylko tłem wydarzeń, ale współgra z emocjami bohaterów; jest groźna, tajemnicza i wpływa na losy człowieka. Utwór jest zaprzeczeniem zasady decorum – zawiera w sobie elementy liryczne (działa nastrojem, mówi o uczuciach), epickie (fabuła) i dramatyczne (dialogi, napięcie i punkt kulminacyjny). Jest to więc ballada, synkretyczny gatunek łączący w sobie cechy liryki, epiki i dramatu. CIERPIENIA MŁODEGO WERTERA Takiej miłości każdy młodzian czeka, tak być kochana chce każda dziewczyna, czemuż w najświętszym z popędów człowieka, tkwi tak straszliwa cierpienia przyczyna? – oto motto utworu Goethego, opartego na jego własnych przeżyciach. Napisał go w wieku 25 lat. Dzieło skomponowane jest w formie listów (powieść epistolarna), które tytułowy bohater pisze do swojego przyjaciela Wilhelma. Do listów tych, po samobójczej śmierci Wertera, ich adresat dołącza komentarz. Werter w listach opowiada o swej nieszczęśliwej miłości do Lotty, opisuje okolicę, w której przebywa, a także dzieli się rozmaitymi refleksjami filozoficznymi i wrażeniami z przeczytanych książek. Wszystko to daje wszechstronny obraz jego rozwoju, a także pozwala dokładnie poznać wnętrze nieszczęśliwie zakochanego bohatera. Nie mogąc znieść cierpienia, jakie czuł z powodu niespełnionego uczucia, tuż przed Bożym Narodzeniem popełnia samobójstwo. Ze względu na uniwersalny charakter wyrażonych niepokojów jednostki, powieść Goethego zdobyła ogromną popularność w całej Europie, a werteryzm stał się typowym rysem europejskiego romantyzmu. Był to model postawy bohatera literackiego, charakteryzujący się wybujałą uczuciowością, marzycielstwem, skłonnością do poetyzacji świata i zachwytu nad naturą. Bohater taki buntował się przeciw normom obyczajowym, a jego pesymizm i poczucie bezcelowości życia (tzw. ból istnienia) najczęściej doprowadzały go do samobójstwa. FAUST Ten najwybitniejszy utwór Goethego powstawał przez 60 lat. Faust był postacią autentyczną, jego życie stało się legendą i inspirowało wielu pisarzy. Żył na przełomie XV–XVI w., był magiem, alchemikiem i naukowcem. Legenda mówi, że zawarł pakt z diabłem – za cenę sprzedania duszy chciał posiąść wiedzę o świecie oraz władzę czarnoksięską. 
Faust i Mefisto
W utworze Goethego Faust założył się z Mefistofelesem o swoją duszę, ponieważ jego życiowym celem było poznanie istoty świata. W momencie spełnienia tego marzenia Faust miał wypowiedzieć słowa: Trwaj chwilo, jakże jesteś piękna, wówczas diabeł mógł zabrać jego duszę. Mefisto sądził, że łatwo wygra zakład, podsuwając swej ofierze wszelkie wspaniałości świata – młodość, miłość. Faust wypowiedział kluczowe słowa, lecz mimo to diabeł nie zdobył jego duszy. Faust zachwycił się bowiem chwilą, w której ujrzał idealne, utopijne społeczeństwo i życzenie Trwaj chwilo... było podyktowane miłością do ludzi i pragnieniem, by byli szczęśliwi. Uczucia te uratowały go przed potępieniem, a jego dusza została zbawiona. Kto wiecznie dążąc trudzi się, tego wybawić możem. A zwłaszcza gdy miłości żar w nim z wyżyn skrę swą niecił – powiedzieli aniołowie na sądzie Fausta po jego śmierci.
Problemy filozoficzne poruszane w Fauście:
– możliwości poznawcze rozumu ludzkiego;
– cel ludzkiego życia;
– problem relacji międzyludzkich;
– wartość pracy;
– jak osiągnąć szczęście;
– konflikt rozumu i uczucia;
– problem dobra i zła, rozdarcie wewnętrzne człowieka;
– problem nagrody i kary za czyny popełnione za życia;
– stosunek do rozkoszy ziemskich. Goethe chciał przekazać, że są dwie najważniejsze rzeczy w życiu: dążenie do dobra i miłość. Utwór jest dziełem humanistycznym, porusza uniwersalne, ponadczasowe problemy. Można go więc nazwać poematem filozoficznym. W innych interpretacjach Faust jest zaliczany do gatunku dramatu. GEORGE GORDON BYRON 
Lord Byron żył w latach 1788–1824. Był poetą angielskim i jednym z czołowych twórców europejskiego romantyzmu. Żył rozrzutnie, zawsze zadłużony, nigdy się nie ustatkował. Bojkot opinii arystokratycznej z powodu radykalizmu poglądów Byrona i osobista tragedia separacji małżeńskiej w atmosferze skandalu towarzyskiego zmusiły poetę, by w 1816 r. opuścił Anglię. Przebywał w Szwajcarii, we Włoszech, w Grecji (gdzie brał udział w wyzwoleniu kraju spod panowania tureckiego; tu zmarł na febrę). Byrona otoczyła legenda, stał się symbolem postawy, jaką prezentował bohater jego utworów – samotny, skłócony ze światem buntownik. Siłą wyobraźni, ironii i szyderczej satyry wpłynął znacznie na oblicze literatury romantycznej – światowej i polskiej. Od jego nazwiska ukuto termin bajronizm oznaczajacy dumne odwrócenie się od zwyczajnego, banalnego życia; podjęcie pielgrzymki w poszukiwaniu innego życia i prawdy o sobie. GIAUR Giaur znaczy niewierny – tak muzułmanie nazywają innowierców. Akcja utworu toczy się w Grecji pod panowaniem tureckim. Tytułowy bohater to tajemnicza postać, prawdopodobnie wenecjanin, z bogatej rodziny. W Grecji poznał Leilę, brankę Hassana. Młodzi zakochali się w sobie, przez co Hassan kazał utopić Leilę, uznając ją za niewierną. Giaur zemścił się zabijając Hassana. W utworze bohater spowiada się w klasztorze ze swej zbrodni, po czym umiera. Nie można jednak powiedzieć, by Giaur żałował swych czynów – stwierdza, iż gdyby miał żyć jeszcze raz, niczego by nie zmienił. Sensem jego życia była miłość. Jemu niewierna – on ją pokochał, mnie była wierna, jam go zamordował – wyznaje. Cechy bohatera bajronicznego:
– skłócony ze światem, zbuntowany przeciwko porządkowi świata;
– tajemniczy – jego charakterystyka jest niepełna, pośrednia;
– jest człowiekiem uczuć – kieruje się emocjami, namiętnościami;
– sensem jego życia jest miłość;
– nie dba o dobra materialne;
– jest cierpiącym samotnikiem;
– to człowiek gwałtowny, dynamiczny, czynny;
– egotyk (wydaje sądy, jest dumny). Giaur jest powieścią poetycką, gatunek ten, podobnie jak ballada, zawiera w sobie cechy epickie (fabuła, narrator), liryczne (emocjonalność) i dramatyczne (napięcie, dialogi). Cechy powieści poetyckiej:
– | to dłuższy utwór wierszowany; | – | ma luźną, fragmentaryczną, niechronologiczną, zagadkową fabułę; | – | akcja jest wierzchołkowa (opisane są jedynie najdramatyczniejsze fragmenty); | – | akcja toczy się w środowisku egzotycznym lub w średniowieczu; | – | występuje typowy bohater powieści poetyckiej; | – | narrator jest subiektywny; | – | często tytułem jest imię głównego bohatera. |
powrót do początku strony |
