Mikołaj I (ur.1796 r., zm.1855 r.)Cesarz Rosji od 1825 r., król polski w latach 1825–1831. Syn Pawła I, brat , ojciec . Pochodził z dynastii Romanowów. W 1817 r. w Sankt Petersburgu Mikołaj poślubił Charlottę Pruską (Fryderykę Luisę Charlottę Wilhelminę Hohenzollern), która po przejściu na prawosławie przyjęła imię Aleksandra Fiodorowna. Po niespodziewanej śmierci Aleksandra I (XI 1825) władzę w Rosji powinien był przejąć, drugi w kolejności dziedziczenia, jego brat Konstanty, pełniący wówczas funkcję naczelnego wodza Królestwa Polskiego. Kiedy jednak ten zrzekł się praw do sukcesji, cesarzem rosyjskim został trzeci syn Pawła I – Mikołaj. Tymczasem podczas zamieszania wokół następstwa tronu wybuchło w Petersburgu powstanie dekabrystów (XII 1825), które było próbą wojskowego puczu skierowanego przeciw absolutystycznej władzy carskiej. Miało na celu wprowadzenie rządów opartych na konstytucji i przeobrażenie polityczne oraz społeczne Rosji. Po objęciu władzy Mikołaj I stłumił powstanie dekabrystów. Przywódców spisku kazał stracić, a kilkuset innych uczestników zostało zesłanych na Sybir. Mikołaj I od początku swego panowania rozbudowywał administrację państwową, by mieć jak największą kontrolę nad społeczeństwem. Rozrost biurokracji wiązał się przy tym z umacnianiem systemu policyjnego, tudzież wzmożeniem represji policyjnych. By podporządkować sobie działalność tajnej policji, car Mikołaj I utworzył w 1826 r. III Oddział Kancelarii Osobistej, który poprzez inwigilację różnych grup społecznych (głównie inteligencji) miał zwalczać wszelkie ruchy demokratyczne i rewolucyjne w rosyjskim imperium. Korzystając z rozbudowanej sieci szpiegów i donosicieli, car dekonspirował i likwidował postępowe organizacje, prześladował uczonych, pisarzy i poetów sympatyzujących z republikańskimi nurtami. Mikołaj miał w pogardzie naukę i ludzi zajmujących się nią, ograniczał rozwój oświaty i szkolnictwa, wprowadził ostrą cenzurę, nie dopuszczał do jakiejkolwiek krytyki władzy. Studenci często poddawani byli policyjnemu nadzorowi. Car sprzeciwiał się zniesieniu ustroju pańszczyźnianego w Rosji, a wszelkie bunty chłopskie bezwzględnie tłumił. Pewne działania reformatorskie na wsi podejmowane przez Mikołaja (m.in. ograniczenie zależności chłopów od właścicieli ziemskich) posuwały się naprzód bardzo powoli i były dalece niewystarczające. 29 XI 1830 r. w Królestwie Polskim wybuchło powstanie listopadowe, którego przyczyną było nieprzestrzeganie przez Mikołaja I konstytucji z 1815 r., represje wobec polskich organizacji oraz ogłoszenie mobilizacji armii Królestwa, która miała być wysłana do tłumienia rewolucji w zachodniej Europie. Sejm powstańczy 25 I 1831 r. ogłosił detronizację cara Mikołaja I i Romanowów. Po stłumieniu powstania listopadowego (X 1831) Mikołaj zlikwidował polskie wojsko, zniósł konstytucję Królestwa Polskiego, a w 1832 r. wprowadził tzw. Statut Organiczny, na mocy którego wcielił Królestwo Polskie do imperium rosyjskiego. Wobec uczestników powstania car zastosował surowe represje (aresztowania, zsyłki na Sybir, konfiskaty majątków). Uniwersytety w Warszawie i Wilnie zostały zamknięte. Rozpoczęły się prześladowania unitów, których odtąd siłą próbowano wcielić do Kościoła prawosławnego. Zwycięstwo wojsk rosyjskich nad oddziałami polskimi w bitwie pod Ostrołęką (26 IX 1831 r.)
W polityce zagranicznej Mikołaj I dążył do umocnienia wpływów rosyjskich na Bałkanach i Bliskim Wschodzie. W 1826 r. Rosja i Wielka Brytania przyjęły tzw. protokół petersburski o wspieraniu Greków walczących o uzyskanie niezależności od Turcji. W IV 1828 r. Rosja wypowiedziała imperium osmańskiemu wojnę, podczas której odniosła szereg sukcesów. Na mocy pokoju adrianopolskiego (IX 1828) Mikołaj I włączył do swego imperium niemal całe ujście Dunaju i część Armenii natomiast księstwa naddunajskie – Mołdawia i Wołoszczyzna – pozostawały pod okupacją rosyjską, która zakończyła się dopiero w 1834 r. W tym czasie Rosja prowadziła również działania wojenne przeciw szachowi perskiemu, w wyniku których w 1828 r. odebrała Persji chanat erywański i nachiczewański. Mikołaj I, który opowiadał się za utrzymaniem ładu w Europie ustalonego w 1815 r. na kongresie wiedeńskim, zawarł w 1833 r. sojusz z Prusami i Austrią. Po wybuchu rewolucji we Francji (II 1848) car zerwał stosunki dyplomatyczne z Paryżem. W V 1849 r. Mikołaj I wysłał armię pod dowództwem Iwana Paskiewicza, by pomogła cesarzowi austriackiemu stłumić rewolucję węgierską, przez co car zyskał przydomek "żandarma Europy". Mikołaj I zmierzał do uzyskania coraz większych wpływów na Bałkanach oraz opanowania strategicznych cieśnin Bosforu i Dardaneli, sprowokował więc konflikt z Wielką Brytanią, Francją, Sardynią i Turcją i w konsekwencji wybuch wojny krymskiej (1853–56), która miała niekorzystny dla Rosji przebieg. Mikołaj I Romanow zmarł w Petersburgu 2 III 1855 r. jeszcze przed zakończeniem wojny krymskiej. Jego następcą został najstarszy syn – . Imperator Mikołaj I Romanow
| Pomnik cara Mikołaja I w Sankt Petersburgu
|
WAŻNE DATY: | 1825 | – | objęcie tronu rosyjskiego przez Mikołaja I; powstanie dekabrystów | 1826 | – | utworzenie III Oddziału Kancelarii Osobistej (tajnej policji) | 1828–29 | – | wojna rosyjsko-turecka zakończona pokojem w Adrianopolu | 1830–31 | – | powstanie listopadowe w Królestwie Polskim | 1832 | – | ogłoszenie przez cara Statutu Organicznego, wcielenie Królestwa Polskiego do imperium rosyjskiego | 1833 | – | zawarcie sojuszu przez Rosję, Prusy i Austrię | 1849 | – | interwencja rosyjska przeciw rewolucji węgierskiej | 1853–56 | – | wojna krymska | 1855 | – | śmierć Mikołaja I | | | |
|
powrót do początku strony |