Abraham Lincoln
(ur. 1809 R., zm. 1865 R.)

Amerykański polityk i mąż stanu, adwokat. Szesnasty prezydent USA w latach 1861–65.

Abraham Lincoln urodził się 12 II 1809 r. w Hodgenville, w ówczesnym powiecie Hardin (Kentucky), w niezamożnej rodzinie farmerów. Rodzina kilkakrotnie zmieniała miejsce zamieszkania. Abraham był właściwie samoukiem, do szkoły uczęszczał jedynie około roku. Pracował jako farmer, często też obejmował nisko płatne posady (np. sklepikarza, robotnika kolejowego), jednocześnie studiował prawo (w 1836 r. zdobył uprawnienia adwokata).

W czasie Wojny Czarnego Jastrzębia (Black Hawk War, 1832) służył w wojsku, gdzie osiągnął rangę kapitana. Karierę polityczną rozpoczął w Partii Wigów, której frakcji przewodniczył w Zgromadzeniu Prawodawczym stanu Illinois w latach 1832–34. Z ramienia tej partii Lincoln został wybrany do Izby Reprezentantów (1847–49). W 1858 r. wstąpił do nowo utworzonej Partii Republikańskiej i szybko stał się jednym z jej przywódców. Jako polityk był zwolennikiem likwidacji niewolnictwa i przeciwnikiem osłabienia jedności Unii oraz podziału na północne i południowe stany, sprzeciwiał się również wojnie z Meksykiem.

W 1860 r. jako kandydat republikański został wybrany na urząd prezydenta Stanów Zjednoczonych, co stało się bezpośrednią przyczyną utworzenia przez stany południowe Skonfederowanych Stanów Ameryki i wybuchu wojny domowej, nazwanej później wojną secesyjną (1861–65).

Lincoln jako robotnik kolejowy

Konflikt interesów między Północą a Południem narastał już od dłuższego czasu. Uprzemysłowione stany północne chciały zacieśnienia unii i wprowadzenia ceł ochronnych, natomiast rolnicze stany południowe dążyły do rozluźnienia związków między poszczególnymi stanami i, będąc eksporterem bawełny, trzciny cukrowej i tytoniu, opowiadały się za liberalną polityką celną. Rolnicza gospodarka Południa opierała się na niewolniczej pracy Murzynów, zaś na uprzemysłowionej Północy, gdzie niewolnictwo już nie istniało, było duże zapotrzebowanie na siłę roboczą. Nadto stany południowe rościły sobie prawo do podboju tzw. Dzikiego Zachodu, a to spotykało się ze sprzeciwem stanów północnych obawiających się naruszenia istniejącej równowagi sił.

Abraham Lincoln – szesnasty prezydent USA (1860–65)

Po wyborze Abrahama Lincolna na prezydenta USA, południowe stany, nie mogące pogodzić się z zaistniałą sytuacją, postanowiły dokonać secesji (wystąpienia) z Unii. Pierwsza uczyniła to Karolina Południowa (12 XII 1860). W ciągu kilku następnych tygodni dołączyły do niej: Missisipi, Georgia, Floryda, Alabama, Luizjana i Teksas. Secesjoniści utworzyli własną unię, nazwaną Skonfederowanymi Stanami Ameryki ze stolicą w Richmond. 8 II 1861 r. Konfederaci powołali własny rząd tymczasowy, dzień później na swego prezydenta wybrali Jeffersona Davisa. Ustanowiona konstytucja chroniła niewolnictwo jako instytucję.

Flaga  Unii

Flaga Konfederatów

Lincoln wśród żołnierzy Unii
przed bitwą pod Antietam (IX 1862)

Wojna secesyjna, która była jednym z najtragiczniejszych wydarzeń w dziejach Stanów Zjednoczonych,  rozpoczęła się 12 IV 1861 r. od ataku wojsk Konfederacji na fort Sumter w Karolinie Południowej, zajmowany przez armię federalną. Wkrótce po rozpoczęciu walk do Konfederacji przystąpiły kolejne stany południowe: Wirginia, Arkansas, Karolina Północna i Tennessee.

Początkowo armia Południa, która miała lepsze dowództwo, odnosiła liczne sukcesy militarne. Z czasem zwycięstwa zaczęła odnosić także armia stanów północnych, na czele której Abraham Lincoln postawił wybitnych dowódców –  Ulissesa S. Granta i Wiliama Shermana. 26 IV 1862 r. wojska Unii generała Granta zajęły Nowy Orlean. Nowo mianowany dowódca armii Konfederatów –  generał Robert Lee odniósł kilka zwycięstw, jednak nie zdołał zadać przeciwnikowi decydującego ciosu.

Punktem zwrotnym wojny secesyjnej była bitwa pod Gettysburgiem w Pensylwanii (1–3 VII 1863) zakończona klęską żołnierzy Południa. Od tego czasu szala zwycięstwa wyraźnie zaczęła przechylać się na stronę Północy, a 2 IV 1865 r. gen. Lee poddał Richmond. Tydzień później (9 IV) ogłosił swą kapitulację w Appomattox.

Jeszcze w czasie wojny prezydent Abraham Lincoln, świadom że w jego rękach spoczywa przyszłość narodu amerykańskiego, przedsiębrał wszelkie środki, by nie dopuścić do rozpadu Unii. Podjął szeroki program reform demokratycznych oraz dążył do powrotu odłączonych stanów na bardzo łagodnych warunkach.

W IV 1862 r. Kongres uchwalił ustawę Homestead Act umożliwiającą osadnikom na zachodzie USA uzyskanie ziemi na korzystnych zasadach. 22 IX 1862 r. Lincoln ogłosił akt wyzwolenia wszystkich niewolników żyjących w stanach objętych secesją (akt wszedł w życie 1 I 1863).

W III 1865 r. Lincoln rozpoczął drugą kadencję prezydencką. Po zakończeniu wojny domowej przysięgał "zaleczenie ran narodu", jednak 14 IV 1865 r. fanatyczny zwolennik Południa – John Wilkes Booth w teatrze w Waszyngtonie postrzelił Lincolna, który dnia następnego zmarł.

Zamach na prezydenta Lincolna (14 IV 1865)

Śmierć Lincolna (15 IV 1865)

   
Abraham Lincoln uważany jest za jednego z największych bohaterów narodowych Stanów Zjednoczonych i symbol demokratycznych tradycji amerykańskich.

Pomnik Abrahama Lincolna w Waszyngtonie

powrót do początku strony