Włodzimierz Lenin,
właśc. Włodzimierz Iljicz Ulianow
(ur. 1870 r., zm. 1924 r.)

Rosyjski rewolucjonista i polityk, założyciel partii bolszewickiej, ideolog komunistyczny, organizator i przywódca rewolucji październikowej. Twórca i pierwszy przywódca państwa radzieckiego.

Lenin urodził się 10 IV 1870 r. w Symbirsku w rodzinie nauczycielskiej. W V 1887 r. za działalność rewolucyjną i plany zamachu na cara został stracony jego brat Aleksander. Wydarzenie to było dla przyszłego przywódcy rewolucji wielkim wstrząsem.

W 1887 r. rozpoczął studia prawnicze na uniwersytecie w Kazaniu, ale wkrótce z powodu udziału w rewolucyjnym ruchu studenckim został z tej uczelni wydalony. W 1891 r. w Petersburgu ukończył eksternistycznie studia na wydziale prawa. Przez cały czas prowadził nielegalną działalność polityczną w kręgach marksistowskich. W 1895 r. odbył podróż do Szwajcarii, Francji i Niemiec, gdzie nawiązał kontakt z tamtejszymi działaczami marksistowskimi.

Po powrocie do Rosji połączył kółka marksistowskie w Związek Walki o Wyzwolenie Klasy Robotniczej. Pod koniec 1895 r. Lenin został aresztowany, a dwa lata później (1887) zesłany na Syberię, skąd powrócił w 1900 r. Jesienią 1900 r. udał się na emigrację, przebywał w Szwajcarii i Niemczech, gdzie współtworzył, a potem redagował gazetę marksistowską "Iskra" (przewożoną następnie potajemnie do Rosji). Cały czas Lenin planował utworzenie partii proletariackiej, zgodnie z założeniami przedstawionymi w swej pracy zatytułowanej "Co robić?" (1902), w której mówił m.in. o konieczności oparcia nowej partii na "zawodowych rewolucjonistach".

Podczas II Zjazdu Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (SDPRR) w 1903 r. Lenin doprowadził do rozłamu i stanął na czele frakcji bolszewików.

W czasie rewolucji (1905–07) znalazł się w Rosji, ale wraz z bolszewikami nie odegrał w tych wydarzeniach większej roli.

Prześladowany przez władze carskie ponownie wyjechał za granicę. W latach 1912–14 przebywał w Krakowie i pod Poroninem, gdzie redagował "Prawdę".

Po wybuchu I wojny światowej przebywał w Szwajcarii. Jego działania skupiały się na próbach zjednoczenia socjaldemokracji przy wykorzystaniu antywojennych nastrojów, nadto głosił hasło przejścia "od wojny imperialistycznej do domowej". O sprawach tych dyskutowano na konferencjach w Zimmerwaldzie (1915) i Kientalu (1916). W opublikowanej w 1916 r. pracy zatytułowanej "Imperializm jako najwyższe stadium kapitalizmu" Lenin pisał o możliwości zwycięstwa rewolucji proletariackiej w kraju o bardzo słabo rozwiniętych stosunkach kapitalistycznych (tzw. teoria "słabego ogniwa").

Po rewolucji lutowej (II 1917) niemiecki wywiad umożliwił Leninowi przedostanie się do Rosji (podróż w zaplombowanym wagonie).

W IV 1917 r. w Piotrogrodzie ogłosił w tzw. tezach kwietniowych potrzebę natychmiastowego przejścia od rewolucji burżuazyjnej do socjalistycznej. Jedyną drogą do zdobycia władzy przez bolszewików miało być zbrojne powstanie. Zgodnie z hasłem "cała władza w ręce rad" Lenin postulował przejmowanie władzy przez rady delegatów robotniczych, chłopskich i żołnierskich.

Rewolucjoniści szturmujący Pałac Zimowy, kwaterę główną Rządu Tymczasowego, 25 X (7 XI) 1917 r.

W X 1917 r. Lenin stanął na czele – mającego na celu obalenie Rządu Tymczasowego i przejęcie władzy – przewrotu bolszewickiego, dającego początek rewolucji październikowej.

9 XI (27 X) 1917 r. na II Ogólnorosyjskim Zjeździe Rad Lenin został wybrany przewodniczącym Rady Komisarzy Ludowych. Wkrótce skupił w swoich rękach bardzo silną władzę i stał się niekwestionowanym przywódcą państwa sowieckiego. W I 1918 r. bolszewicy rozpędzili nowo wybrany parlament, nie uzyskawszy w zgromadzeniu większości.

W III 1918 r. Lenin zawarł pokój z Niemcami w Brześciu, mimo sprzeciwu niektórych bliskich współpracowników (w tym L. Trockiego).

W VII 1918 r. z polecenia Lenina i Rady Komisarzy Ludowych z Jekaterinburgu został zamordowany przez bolszewików ostatni car Rosji Mikołaj II Romanow wraz z najbliższą rodziną.

W VIII 1918 r. Lenin został ciężko ranny w zamachu na jego życie, nigdy już nie wrócił do pełni zdrowia.

Lenin (5 od prawej) wraz z dowódcami wśród bojówek bolszewickich (1919)

Mimo zdobycia przez bolszewików kontroli nad znacznym obszarem państwa, wciąż istniał opór przeciw władzy radzieckiej i nadal toczyła się wojna domowa. Rząd Lenina był w trudnej sytuacji – z jednej strony musiał prowadzić walkę z wrogami wewnętrznymi dążącymi do przywrócenia starego porządku, a z drugiej z siłami zewnętrznymi broniącymi się przed rozprzestrzenianiem się rewolucji. Dodatkowo sytuację komplikowała tocząca się od 1919 r. wojna z odrodzoną Polską, krajem który jak się okazało skutecznie zatrzymał pochód bolszewizmu z Rosji na zachód.

Włodzimierz I. Lenin uważany za twórcę państwa radzieckiego

Walczący z bolszewikami carscy generałowie (m.in. Denikin, Korniłow, Judenicz i admirał Kołczak) dowodzili oddziałami zwanymi białą gwardią, w jej skład wchodzili głównie oficerowie i zawodowi żołnierze dawnej armii rosyjskiej. Jednakże brak jedności w działaniach "białych", tudzież niedostateczna współpraca wśród dowódców interweniujących w Rosji państw zachodnich, ułatwiły zwycięstwo w wojnie domowej – utworzonej przez L. Trockiego – bolszewickiej Armii Czerwonej. W czasie rewolucji i wojny domowej (1918–21), podczas której władze radzieckie stosowały politykę "komunizmu wojennego", życie straciło kilka milionów osób.

W tym czasie Lenin, stojący na czele państwa sowieckiego, zapoczątkował rządy totalitarne (centralizacja władzy, system monopartyjny, wszechwładza aparatu partyjnego). Policja polityczna (tzw. Czeka) miała całkowitą swobodę w zwalczaniu wrogów rewolucji. Brutalne represje, rozstrzeliwania i zamykanie w obozach koncentracyjnych, dotykały tak samo realnych, jak i jedynie domniemanych przeciwników nowej władzy.

W 1919 r. z inicjatywy Lenina w Moskwie zorganizowany został kongres założycielski Trzeciej Międzynarodówki zwanej Kominternem (Międzynarodówka Komunistyczna).

Po całkowitym załamaniu się programu komunizmu wojennego, który co prawda zapewnił bolszewikom utrzymanie władzy, ale spowodował ruinę gospodarczą i głód, Lenin wprowadził w 1921 r. zasady Nowej Ekonomicznej Polityki (NEP), która w ograniczonym stopniu umożliwiała istnienie drobnej własności kapitalistycznej.

W XII 1922 r. na wniosek Lenina utworzony został Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR).

W. Lenin i, mianowany w 1922 r. pierwszym sekretarzem
partii bolszewickiej, J. Stalin

Włodzimierz Lenin zmarł w wieku 54 lat w Gorkach pod Moskwą (21 I 1924 r.). Władzę po nim przejęło trzyosobowe kolegium, w skład którego wchodzili: G. Zinowiew, L. Trocki i J. Stalin.

Przed śmiercią Lenin krytycznie wypowiadał się o Stalinie, którego sam w 1922 r. mianował sekretarzem generalnym partii bolszewickiej.

Zwłoki Lenina zmumifikowano i złożono w wybudowanym na Placu Czerwonym w Moskwie mauzoleum.      

Pomnik Lenina w Petersburgu (do 1991 r. Leningradzie)

WAŻNE DATY:

1895 – podróż Lenina do Szwajcarii, Francji i Niemiec; aresztowanie Lenina po powrocie do Rosji 1897–1900 – zesłanie na Syberię 1903 – rozłam w SDPRR, utworzenie frakcji bolszewików z Leninem na czele 1905–07 – rewolucja w Rosji 1912–17 – kontynuacja działalności marksistowskiej Lenina na emigracji 1914 – początek I wojny światowej 1917 – rewolucja lutowa w Rosji, powrót Lenina do Rosji (II); tzw. tezy kwietniowe Lenina (IV); przewrót bolszewicki, początek rewolucji październikowej; wybór Lenina na przewodniczącego Rady Komisarzy Ludowych (X) 1918 (III) – podpisanie przez Rosję sowiecką pokoju w Brześciu z państwami centralnymi 1918–1921 – wojna domowa w Rosji 1919 – utworzenie Kominternu 1919–1921 – wojna polsko-radziecka 1921  – wprowadzenie nowej polityki ekonomicznej (NEP) 1922  – utworzenie ZSRR 1924  – śmierć Lenina

powrót do początku strony