Ferdynand Foch
(ur. 1851 r., zm. 1929 r.)

Wybitny francuski dowódca i teoretyk wojskowy, marszałek Francji (od 1918 r.), Wielkiej Brytanii (od 1919 r.) i Polski (od 1923 r.).

Urodził się 2 X 1851 r. w Tarbes, miejscowości leżącej w departamencie Hautes-Pyrénées u podnóża Pirenejów. Wychowywany był w atmosferze kultu tradycji napoleońskich (jego pradziadek był oficerem armii Napoleona I). Kształcił się w jezuickich kolegiach w Saint Etienne i w Metz.

Po wybuchu wojny francusko-pruskiej w 1870 r. wstąpił do armii francuskiej, nie zdążył jednak wziąć udziału w walkach.

W 1874 r. ukończył Oficerską Szkołę Inżynieryjną Artylerii. Stopień porucznika otrzymał we IX 1874 r. w 24. Pułku Artylerii. W randze kapitana w 1885 r. wstąpił do Wyższej Szkoły Wojennej szkolącej kadrę dowódczą i sztabową armii francuskiej, ukończył ją w 1887 r. W latach 1887–89 pełnił służbę w III Oddziale Sztabu Generalnego. Od 1890 r. Foch wykładał strategię w Wyższej Szkole Wojennej. W tym czasie rozpoczął pisanie prac z historii i teorii wojen, m.in. w 1903 r. ukończył "Zasady sztuki wojennej". W 1903 r. został mianowany pułkownikiem i w tym samym roku objął dowództwo nad 35. Pułkiem Artylerii. Szlify generalskie otrzymał w 1907 r. (generał brygady), po czym przejął komendanturę nad Wyższą Szkołą Wojenną. W 1911 r. został awansowany na generała dywizji, a w 1913 r. na generała armii.

Po wybuchu I wojny światowej, dowodząc IX Armią, Ferdynand Foch walnie przyczynił się do zwycięstwa w bitwie nad Marną (6–11 IX 1914 r.). Jego żołnierze wykazali się w tym boju ogromną walecznością i determinacją. Atakujące pozycje francuskie siły niemieckie zostały odrzucone i musiały okopać się wzdłuż rzeki Aisne.

Foch brał także udział w walkach pod Ypres (XI 1914), podczas których koordynował działania oddziałów sojuszniczych armii. W 1915 r. dowodził ofensywą w Artois, a w roku następnym (1916) uczestniczył w działaniach nad Sommą (której, mimo wielu strat w ludziach wśród aliantów, ostatecznie znacznie osłabiły siłę bojową wojsk niemieckich na froncie zachodnim).

Żołnierze francuscy w działaniach nad Marną w 1914 r.

W bitwie nad Sommą (IX 1916) Brytyjczycy po raz pierwszy wprowadzili do boju czołgi, które samym tylko wyglądem i wydawanym dźwiękiem wywoływały przerażenie wśród żołnierzy niemieckich, choć w rzeczywistości te nieliczne i dość prymitywne maszyny miały wiele wad technicznych i nie przedstawiały dużej wartości bojowej. Większą skutecznością wykazały się rok później w bitwie pod Cambrai, gdzie w XI 1917 r. zastosowane na większą skalę zdołały przełamać front niemiecki.

W 1917 r. Foch został mianowany Szefem Sztabu Generalnego armii francuskiej. 

Bitwa nad Marną (1918)

Na początku 1918 r. sytuacja militarna państw centralnych była trudna, jednak w III 1918 r. Niemcy podjęli kolejną ofensywę na froncie zachodnim, licząc że jej powodzenie skłoni rządy państw Ententy do ustępstw w ewentualnych rokowaniach pokojowych. Atak sił niemieckich spowodował przesunięcie frontu o 20-60  km na zachód i spore straty wojsk sprzymierzonych.

W V 1918 r. Ferdynand Foch, zwolennik ofensywnych działań, został mianowany naczelnym wodzem wojsk koalicyjnych. Niemcom udało się jeszcze sforsować Marnę i z odległości ok. 100  km za pomocą specjalnego działa, zwanego Długą Bertą, rozpoczęli ostrzał Paryża.

18 VII 1918 r. wojska francuskie, wspierane przez dywizje amerykańskie, przeszły do kontrofensywy i wyparły Niemców za Marnę. Był to przełomowy moment w działaniach wojennych na froncie zachodnim. Kolejne natarcie dowodzonych przez Focha, mianowanego marszałkiem Francji, wojsk francuskich i brytyjskich nad Sommą (VIII 1918) przełamało front niemiecki i zmusiło wroga do wycofania się na słabo przygotowaną do obrony Linię Zygfryda. Trwające do XI 1918 r. zmagania spychały wojska niemieckie do coraz głębszej defensywy.

9 XI 1918 r. w Berlinie ogłoszono abdykację cesarza Wilhelma II i powstanie republiki.

11 XI 1918 r. marszałek Foch i szef delegacji niemieckiej Mathias Erzberger w lasku Compiegne podpisali kończące I wojnę światową zawieszenie broni – na warunkach podyktowanych przez zwycięskich aliantów.

Marszałek Foch (w środku) w Compiegne 11 XI 1918 r.

Ferdynand Foch walnie przyczynił się do zwycięstwa aliantów w I wojnie światowej. Jako dowódca, w trudnych chwilach potrafił brać na siebie odpowiedzialność i podejmować odważne decyzje. W 1919 r. uhonorowany został tytułem marszałka Wielkiej Brytanii.

Marszałek Foch miał niechętny stosunek do państwa niemieckiego. Twierdził, że Niemców należy całkowicie pokonać, by nie mogli w przyszłości zagrażać Europie. Po podpisaniu traktatu wersalskiego (VI 1919) wypowiedział znamienne słowa: "To nie jest pokój, ale zawieszenie broni na dwadzieścia lat".

F. Foch - marszałek Francji, Wielkiej Brytanii i Polski

F. Foch zasłużył się również dla sprawy odradzającej się Polski. Wspierał utworzoną w 1917 r. Armię Polską we Francji, od X 1918 r. dowodzoną przez generała Józefa Hallera. W II 1919 r. Foch udaremnił atak armii niemieckiej, która otrzymała zadanie bezwzględnego stłumienia powstania wielkopolskiego, na walczące o swe granice państwo polskie. Pod naciskiem głównodowodzącego sił sprzymierzonych Niemcy musiały podpisać 16 II 1919 r. układ w Trewirze, rozszerzający układ o zawieszeniu broni z 11 XI 1918 r. także na front wielkopolski. Marszałek Foch wspierał Polskę również w trudnych chwilach wojny polsko-sowieckiej (1919-1920). W dowód uznania, za zasługi dla państwa polskiego Ferdynand Foch został odznaczony orderem Virtuti Militari oraz Orderem Orła Białego, a w 1923 r. nadano mu tytuł marszałka Polski.    

J. Piłsudski odznacza F. Focha orderem Virtuti Militari

Ferdynand Foch zmarł 20 III 1929 r. w Paryżu w wieku 78 lat. Został pochowany w paryskim Dôme des Invalides  – Kościele Inwalidów.

Grób marszałka Focha w Kościele Inwalidów w Paryżu

Pomnik Ferdynanda Focha w Tarbes

WAŻNE DATY:

1870 – wojna francusko-pruska 1874 – ukończenie przez Focha Oficerskiej Szkoły Inżynieryjnej Artylerii 1885 – początek szkolenia w Wyższej Szkole Wojennej 1887–89 – służba w III Oddziale Sztabu Generalnego 1907 – awans Focha na generała brygady 1913 – mianowanie Focha na generała armii 1914–18  – I wojna światowa 1914 (IX) – bitwa nad Marną 1916 – uczestnictwo Focha w działaniach nad Sommą 1917 – mianowanie Focha Szefem Sztabu Generalnego armii francuskiej 1918 – mianowanie Focha naczelnym wodzem wojsk koalicyjnych (V); ofensywa aliantów na froncie zachodnim (VII–VIII); zawieszenie broni w Compiegne, koniec I wojny światowej (11 XI) 1919 – podpisanie traktatu wersalskiego (VI) 1929 – śmierć marszałka Focha

powrót do początku strony