|
Urodził się w 1904 r. we wsi Małoszyce koło Opatowa. Dom rodzinny Gombrowicza był typowym polskim domem z przełomu XIX i XX w. – zamożny, nowoczesny, kultywowano w nim oświatę i kulturę. W 1911 r. Gombrowiczowie przenieśli się do Warszawy, gdzie Witold ukończył gimnazjum, studiował prawo, a potem – w Paryżu – filozofię, ekonomię. Debiutował w 1933 r. Pamiętnikiem z okresu dojrzewania, był to zbiór opowiadań, raczej chłodno przyjęty przez krytykę. Od 1934 r. Gombrowicz pracował w redakcjach kilku czasopism jako felietonista, często bywał w modnej kawiarni Ziemiańska (miejscu zebrań warszawskiej elity umysłowej). W 1937 r. ukazała się powieść Ferdydurke, ilustrowana rysunkami entuzjasty Gombrowicza – Brunona Schulza. I ten utwór nie został przyjęty z aplauzem. W kolejnych latach Gombrowicz wydał dramat Iwona, księżniczka Burgunda oraz powieść sensacyjną Opętani. Wybuch II wojny światowej zastał pisarza w Buenos Aires, dokąd udał się z wycieczką. W Argentynie spędził kolejne dwadzieścia cztery lata swojego życia, podczas których stworzył dwie powieści: Trans-Atlantyk i Pornografię oraz dramat Ślub. Napisał również Dzienniki. Współpracował z paryską Kulturą, korespondował z Czesławem Miłoszem i Jerzym Giedroyciem. Do Europy wrócił w 1963 r. – mieszkał w Berlinie, w Royaumont (Francja) i w Vence koło Nicei. W Polsce do 1956 r. atakowano jego twórczość, nazywając go "emigracyjnym pisarzyną". Przed śmiercią Gombrowicz wydał jeszcze powieść Kosmos i dramat Operetka. Zmarł w 1969 r. 
Walizka Witolda Gombrowicza, z którą wypłynął w 1939 r. z Polski do Argentyny, znajdująca się obecnie w zbiorach Muzeum Literatury
w Warszawie (dar Rity Gombrowicz)
FERDYDURKE Głównym bohaterem powieści jest Józio Kowalski, trzydziestoletni pisarz, autor Pamiętnika z okresu dojrzewania. Ferdydurke rozpada się na kilka kręgów tematycznych, z którymi wiążą się różne mity i role społeczne. MIEJSCE | ROLA SPOŁECZNA, MIT | OBALENIE MITU | Szkoła | Rola ucznia.
Mit wychowawczej roli szkoły. Przekonanie, że szkoła kształci, rozwija, prowadzi do dorosłości, uczy samodzielnego myślenia, kształtuje wrażliwość, uczniowie czuję się w niej dobrze. | Szkoła doprowadza do zdziecinnienia uczniów, nie można w niej mieć własnego zdania, na lekcjach panuje nuda i schematyzm, uczniowie niczego się nie uczą, nauczyciele są odrażający, gadają o głupotach.
Uczniowie podzieleni są na dwie grupy – chłopacy (grupa Miętusa) i chłopięta (grupa Syfona). Wszyscy boją się wizytatora. | Stancja u Młodziaków | Rola pensjonariusza.
Mit nowoczesności. Swoboda obyczajów, sport, tolerancja, postęp, brak przesądów, szczerość, naturalność, równość, partnerskie traktowanie starszych. | Młodziakowie nie tolerują tego, że u ich córki Zuty są w nocy dwaj zalotnicy; panuje chamstwo, brak kultury, drobnomieszczaństwo (scena z kompotem), życie rodzinne nie istnieje, nie ma uczuć, szacunku. | Wieś | Rola gościa.
Mit arkadyjski. Sielankowość, życie w zgodzie z naturą, spokojne życie, zgoda i przyjaźń z chłopami. | Na wsi są podziały między chłopami a panem: wzajemna pogarda, lekceważenie, plotkowanie; służba delektuje się opowiadaniem o słabościach państwa, państwo bije służbę. Przyroda została ośmieszona (scena polowania).
| Kolejne sceny kończą się awanturami i burdami. Każda forma została przyłapana, skompromitowana, zdemaskowana. Mity zostały obalone, Józio obnażył ich fałsz i sztuczność. Pod wszystkimi maskami krył się chaos. |
Ważne pojęcia scharakteryzowane przez Gombrowicza w utworze: Tradycja – rozumiana jako schematyzm i szablonowość; zniewala człowieka przez narzucenie mu roli, gęby. Gęba – narzucona człowiekowi przez doktrynerów, fałszuje nasz obraz, naszą osobowość, co gorsza człowiek dostosowuje się do przypisanej mu roli – gęby, a więc podświadomie jest manipulowany. Forma – zespół schematów narzuconych nam przez innych ludzi. Pojęcie najszersze – formę tworzy gęba i tradycja. Według Gombrowicza sprowadza na ludzi nieszczęścia, jest źródłem katastrof, rządzi życiem społeczeństwa. Pupa – niedojrzałość, upupienie to narzucenie niedojrzałości przez nauczycieli, rodziców, samych uczniów, którzy w swoim buncie przeciw zdziecinnieniu sami są zdziecinniali. Kultura – według Gombrowicza niszczy w człowieku jego osobowość, ogranicza go i męczy. Pod jej wpływem człowiek myśli schematami. Pisarz radzi ucieczkę od niej, bunt, tak, by nie dać się stłamsić. Jednak Ferdydurke pokazuje, że nie można uciec od kultury, bowiem zawsze z jednej formy wpada się w inną. Jedyne, co można zrobić, to przybrać formy nieskończone, niegotowe: niedojrzałość, młodość, erotyzm, prostotę ludową – takie formy tak bardzo nie więzią. GROTESKA W FERDYDURKE Groteska to określenie szczególnego rodzaju komizmu, który charakteryzuje się odrzuceniem przyjętych zasad prawdopodobieństwa, prowadzi do powstania zdeformowanego obrazu rzeczywistości. Charakterystyczna dla groteski fantastyka przejawia się w kreowaniu kalekich bytów i dysharmonii form. Funkcją groteski w tekście jest nadanie mu oryginalności i próba zaciekawienia czytelnika. Jest ona metodą ukazania stosunku Gombrowicza do świata, daje dużo swobody autorowi, rozśmiesza czytelnika. Cechy groteski widoczne w utworze:
– | absurd: mężczyźni dosiadają kobiet (w traktacie Filibert dzieckiem podszyty); | – | fantastyka: zamiana chłopów w psy, odmłodzenie głównego bohatera; | – | niejednolitość nastroju, tragizm pomieszany z komizmem; | – | ukazanie form brzydkich, zdeformowanych, karykaturalnych, np. opisy twarzy w pojedynku na miny, opis muchy z oberwanymi skrzydłami; | – | mieszanie różnych stylów (gwara, wulgaryzmy, styl patetyczny) lekceważenie decorum; | – | ironia. |
powrót do początku strony |
