Strona ofertowa Wydawnictw Edukacyjnych WIKING
Jesteś
gościem portalu
Strona główna portalu
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=621
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=440
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=110
http://www.wiking.com.pl/index.php?site=testy_gim_historia_roz_1
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=348
http://www.wiking.edu.pl/sitemap.php
Powrót do poprzedniej stronyWersja do wydruku

SŁOWNIK terminów literackich

A|B|C|D|E|F|G|H|I|J|K|L|M|N|O|P|R|S|ś|T|U|V|W|Z|Ż

ekranizacja
elegia
elipsa
epifora
epika
epilog
epitet
epoka literacka
epos
epopeja
esej
ewangelia
Exodus

ekranizacja – przeniesienie na ekran, sfilmowanie widowiska teatralnego lub literackiego utworu fabularnego, dramatycznego bądź epickiego, np. ekranizacja trylogii Henryka Sienkiewicza: Pan Wołodyjowski, Potop, Ogniem i mieczem w reż. Jerzego Hoffmana. Szczególnym rodzajem ekranizacji są spektakle teatralne przenoszone na ekran telewizyjny tzw. Teatr Telewizji. Zobacz: adaptacja.

elegia – gatunek liryczny. Pierwotnie pieśń lamentacyjna (żałobna) śpiewana podczas pogrzebu, później utwór o treści poważnej, zawierający refleksje na temat przemijania, śmierci, miłości, np. Elegia o chłopcu polskim Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Elegia podróżna Wisławy Szymborskiej. Zobacz: tren.

elipsa – pominięcie w zdaniu lub wyrażeniu jakiegoś składnika, którego znaczenia można się domyślić na podstawie kontekstu lub sytuacji towarzyszącej wypowiedzi. Inna nazwa to wyrzutnia. W podanym przykładzie pominięto słowo kochałam w wersie trzecim i czwartym, jego brak nie jest jednak odczuwalny, gdyż wcześniej powtórzono je dwukrotnie, a zdania skonstruowano tak, jakby były kontynuacją poprzednich.

Kochałam ich.
Ale kochałam z wysoka.
Sponad życia.
Z przyszłości. Gdzie zawsze jest pusto (...)

(Wisława Szymborska Monolog dla Kasandry)

Zobacz: figury retoryczne.

epifora – figura retoryczna polegająca na powtarzaniu tego samego wyrazu lub zwrotu na końcu kolejnych zdań lub części utworu poetyckiego (wersów, strof).

Dopóki ziemia kręci się, dopóki jest tak, czy siak,
Panie, ofiaruj każdemu z nas, czego mu w życiu brak:
 Mędrcowi darować głowę racz, tchórzowi dać konia chciej.
 Sypnij grosza szczęściarzom i mnie w opiece swej miej.

 Dopóki ziemia kręci się, o Panie, daj nam znak,
 Władzy spragnionym uczyń, by władza im poszła w smak.
 Hojnych puść między żebraków, niech się poczują lżej!
 Daj Kainowi skruchę i mnie w opiece swej miej.

(Bułat Okudżawa Modlitwa)

Zobacz: anafora, refren, figury retoryczne.

epika – jeden z trzech podstawowych, obok lirykidramatu, rodzajów literackich. Obejmuje utwory o charakterze fabularnym, w których o świecie przedstawionym opowiada narrator i rozmawiające ze sobą postacie. Elementy strukturalne epiki: fabuła, narrator, narracja, bohater, postać literacka, akcja, aluzja, charakter, charakterystyka, czas, epilog, intryga, opis, kompozycja, mowa, świat przedstawiony, proza, temat, tytuł, motyw, wątek, obraz, opis, opowiadanie, prolog, przestrzeń, puenta. Odmiany epiki: opowiadanie, nowela, powieść, bajka, legenda, epos, mit, podanie, poemat, parabola, sielanka. Zobacz: struktura dzieła literackiego.

epilog – końcowa część, finał utworu literackiego bądź przedstawienia, gdzie zawarte są informacje na temat dalszych losów bohaterów, które wydarzyły się po zamknięciu właściwej fabuły. Zobacz: prolog.

epitet – wyraz, który w tekście literackim jest określeniem rzeczownika lub przymiotnika (imiesłowu przymiotnikowego), jeden z podstawowych elementów języka poetyckiego, np. gromowładny Zeus, prędkonogi Achilles, bladolica dziewczyna, zielonooki smok, szablozęby potwór. Może tworzyć z określanym wyrazem związek o charakterze przenośnym (metafora), tzw. epitet metaforyczny, lub sprzecznym, tzw. epitet sprzeczny (oksymoron). Zobacz: figury retoryczne.

epoka literacka – faza procesu historycznoliterackiego mieszcząca się w określonych ramach czasowych, różniąca się charakterem od innych wyodrębnionych w podobny sposób faz, np. starożytność, barok, średniowiecze. O ich odmienności świadczą przede wszystkim charakterystyczne dla danej epoki kierunki literackie lub dążenia filozoficzne. Inna nazwa to okres literacki. Zobacz: historia literatury, tradycja literacka.

epos – jeden z głównych gatunków epiki. Należą do niego duże, często wierszowane utwory opisujące dzieje legendarnych bohaterów, które rozgrywają się na tle ważnych dla narodu wydarzeń historycznych. Inna nazwa to epopeja. Często mianem epopei/eposu określa się też poemat rycerski, w którym sławione są czyny bohaterów, np. Pieśń o Rolandzie, O królu Arturze i rycerzach okrągłego stołu. Za polski epos narodowy uznawany jest Pan Tadeusz Adama Mickiewicza. Pierwowzorem eposu (czyli modelem, według którego coś się tworzy, który się naśladuje) jest Iliada Homera.

epopeja – zobacz: epos.

esej – szkic (krótki utwór) literacki: filozoficzny, naukowy lub krytyczny, pisany prozą, w którym autor w swobodny (naturalny, nieograniczony regułami) sposób rozpatruje jakiś problem, dbając jednocześnie o estetyczny (uporządkowany, związany z poczuciem piękna) sposób przekazu, np. Dworzanin polski Łukasza Górnickiego, Umysł zniewolony, Ziemia Ulro Czesława Miłosza, Barbarzyńca w ogrodzie Zbigniewa Herberta. Zobacz: rozprawa, krytyka literacka.

ewangelia – (z greckiego dobra nowina) zbiorowa nazwa opowieści o życiu i naukach Chrystusa, które w Nowym Testamencie spisali czterej ewangeliści: Mateusz, Marek, Łukasz i Jan. Zobacz: Biblia, biblijne gatunki literackie.

Exodus – tytuł drugiej księgi Biblii opowiadającej o Mojżeszu, plagach egipskich i wyjściu ludu mojżeszowego z Egiptu, jego przymierzu z Bogiem oraz dziesięciu przykazaniach. Inna nazwa to Księga Wyjścia. Zobacz: biblijne gatunki literackie.

powrót do początku strony

Geografia | Język Polski | Historia | Przyroda | Biologia