Józef Piłsudski

Józef Piłsudski (1867–1935), mąż stanu, polityk, działacz niepodległościowy, główny organizator niepodległego państwa polskiego, Naczelnik Państwa, Marszałek. J. Piłsudski urodził się w 1867 r. w Żułowie pod Wilnem w niezamożnej rodzinie ziemiańskiej, w której pielęgnowano tradycje patriotyczne i niepodległościowe. Po ukończeniu gimnazjum w Wilnie w 1885 r. podjął studia medyczne w Charkowie, gdzie związał się z ruchem socjalistycznym. Podejrzany o udział w przygotowaniu zamachu na cara został aresztowany i zesłany na Syberię, gdzie przebywał w latach 1888–1892. Po powrocie wstąpił w 1893 r. do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), został członkiem jej władz i redaktorem naczelnym pisma "Robotnik". W 1900 r. został ponownie aresztowany, w 1901 r. uciekł z więzienia i osiedlił się w Krakowie. W latach 1905–08 kierował Organizacją Bojową PPS, a w latach 1906–1914 przewodził PPS–Frakcji Rewolucyjnej. W latach 1908–1914 organizował w Galicji paramilitarne oddziały strzeleckie. W czasie I wojny światowej tworzył oddziały zbrojne – zalążek  przyszłej armii polskiej. Podporządkowawszy się Austrii utworzył Legiony Polskie i objął dowództwo nad ich I Brygadą (1914–16). Na terenach zaboru rosyjskiego powołał konspiracyjną Polską Organizację Wojskową (POW). Początkowo nadzieje na odzyskanie przez Polskę niepodległości Piłsudski wiązał z popieraniem Austro-Węgier, później Niemiec. W 1917 r., po odmowie złożenia przysięgi przez żołnierzy polskich na wierność Austrii i Niemcom (tzw. kryzys przysięgowy), Piłsudski został aresztowany i osadzony przez Niemców w twierdzy magdeburskiej, gdzie przebywał do XI 1918 r. Po klęsce Niemiec został zwolniony z więzienia i 10 XI 1918 r. przybył do Warszawy. W dniu 11 XI 1918 r. Rada Regencyjna przekazała Piłsudskiemu władzę wojskową. 22 XI został Tymczasowym Naczelnikiem Państwa, a w II 1919 r. został wybrany przez Sejm Ustawodawczy Naczelnikiem Państwa. Dążąc do odbudowy silnego państwa polskiego, jako Naczelny Wódz, toczył w latach 1919–20 wojnę z bolszewicką Rosją. W III 1920 r. mianowany został Marszałkiem Polski. Jako doskonały strateg, opracował plan i przeprowadził zwycięską bitwę warszawską (VIII 1920), która powstrzymała nawałę bolszewicką i zadecydowała o dalszych losach nie tylko Polski, ale także Europy. Wojna z Rosją Radziecką zakończyła się korzystnym dla Polski traktatem ryskim (1921). Piłsudskiemu nie udało się natomiast zrealizować, popieranej przez niego, koncepcji utworzenia federacji państw, obejmującej Polskę, Ukrainę i Białoruś. Po wyborze G. Narutowicza na prezydenta (XII 1922) Piłsudski złożył urząd Naczelnika Państwa, a wkrótce po zabójstwie prezydenta Narutowicza zrezygnował ze swych funkcji wojskowych i wycofał się z życia politycznego (1923). Zamieszkał w Sulejówku pod Warszawą. W swych publikacjach ostro krytykował sytuację polityczną w kraju, działalność kolejnych rządów, a zwłaszcza system parlamentarny, który uważał za szkodliwy dla interesów państwa. W V 1926 r. zaniepokojony pogarszającą się sytuacją polityczną i ekonomiczną państwa J. Piłsudski, cieszący się wielkim autorytetem w społeczeństwie, zażądał dymisji gabinetu W. Witosa. Kiedy postulat by utworzyć rząd z A. Skrzyńskim jako premierem został odrzucony przez prezydenta S. Wojciechowskiego, Piłsudski 12 V 1926 r. na czele wiernych sobie oddziałów wojskowych wkroczył do stolicy i po 3-dniowych walkach zmusił do ustąpienia zarówno Witosa, jak i prezydenta Wojciechowskiego. Zamach majowy stanowił początek okresu sanacji. Piłsudski odmówił przyjęcia proponowanej mu prezydentury, świadom ograniczonych kompetencji tego urzędu, poparł natomiast na to stanowisko I. Mościckiego, a sam objął urząd Ministra Spraw Wojskowych i Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych. Dwukrotnie był premierem – w latach 1926–28 i w 1930 r. Dążył do naprawy sytuacji wewnętrznej w kraju, w sposób autokratyczny ograniczał postępującą anarchizację życia politycznego, zwalczał "partyjniactwo" i "sejmokrację", ograniczył uprawnienia sejmu. Zwalczał opozycję, w 1930 r. doprowadził do rozbicia Centrolewu, którego działaczom wytoczono tzw. proces brzeski, co umożliwiło w wyborach 1930 r. zwycięstwo sanacyjnego Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR). Uchwalona w 1935 r. Konstytucja kwietniowa zwiększała uprawnienia prezydenta, który miał sprawować "jednolitą i niepodzielną władzę państwową". Wobec rosnącego zagrożenia zewnętrznego J. Piłsudski szczególną uwagę przywiązywał do polityki zagranicznej. Był zwolennikiem równowagi sił między Związkiem Radzieckim i Niemcami. W 1932 r. doprowadził do podpisania paktu o nieagresji z ZSRR, a w 1934 r. z Niemcami. Śmierć J. Piłsudskiego 12 V 1935 r. była wstrząsem dla całego narodu, pogrzeb stał się wielką manifestacją narodową i patriotyczną. Jego ciało pochowane zostało w królewskiej krypcie św. Leonarda w katedrze wawelskiej a serce – zgodnie z ostatnią wolą zmarłego – spoczęło w grobie jego matki na cmentarzu na Rossie w Wilnie.  J. Piłsudski, mimo pewnej krytyki jego poczynań politycznych, cieszył się wielkim poważaniem i sympatią, był autorytetem dla znacznej części społeczeństwa polskiego. Pamięć o niestrudzonym i zwycięskim bojowniku o niepodległość Polski, który zawsze miał na celu dobro Ojczyzny, żywa jest do dziś wśród wielu Polaków w kraju, na dawnych Kresach Wschodnich i na emigracji.