Tyberiusz,
Tiberius Claudius Nero Caesar
(ur. 42 r. przed Chr., zm. 37 r. po Chr.)

Syn Tyberiusza Klaudiusza i Liwii Druzylli, późniejszej żony cesarza Oktawiana Augusta, mąż Wipsanii Agrypiny, potem Julii Starszej. Cesarz rzymski w latach 14–37.

W młodości Tyberiusz odebrał staranne wykształcenie. Gdy jego matka wyszła ponownie za mąż, za Oktawiana Augusta, zamieszkał na dworze władcy Rzymu. Nie odgrywał tam wielkiej roli, bowiem cesarz wiązał sprawę następstwa tronu ze swymi wnukami: Gajuszem i Lucjanem. Mimo to, Tyberiusz dał się poznać jako wybitny dowódca wojskowy, zdolny administrator i dyplomata. W 20 r. przed Chr. został wysłany przez Augusta do Armenii, by zapewnić tron Tigranesowi. W 15 r. przed Chr. walczył w Recji, gdzie wzmocnił wpływy rzymskie. Dwa lata później (13 r. przed Chr.) po raz pierwszy objął urząd konsula. W 11 r. przed Chr. prowadził kampanię wojenną w Dalmacji i Panonii, a po śmierci brata, Druzusa Starszego (9 przed Chr.), w Germanii.

W 11 r. przed Chr. August zmusił Tyberiusza do rozwodu z ukochaną żoną Wipsanią, z którą miał syna Druzusa i poślubienia swojej córki Julii. Nowe małżeństwo, jak się okazało, nie było dla Tyberiusza szczęśliwe.

W 7 r. przed Chr. Tyberiusz po raz drugi objął konsulat. Rok później (6 r. przed Chr.) na 5 lat otrzymał władzę trybuńską (tribunicia potestas), ale wycofał się z życia publicznego i, za zgodą Augusta, udał się na dobrowolne wygnanie na Rodos. Posunięcie to było spowodowane chęcią oddalenia się od Julii. W 4 r., po śmierci wnuków, August  adoptował Tyberiusza i wyznaczył go na następcę tronu, jednocześnie zmusił go do usynowienia Germanika (bratanek Tyberiusza). W tym samym roku z rozkazu Augusta Tyberiusz ponownie objął dowództwo w Germanii, a w 9 r. stłumił powstanie w Panonii.

Po śmierci Oktawiana Augusta (14) Tyberiusz został cesarzem, miał wówczas 50 lat. Już na początku panowania doszło do groźnych buntów legionów panońskich i germańskich. Do ich stłumienia Tyberiusz wysłał Germanika i Druzusa, którzy umiejętnie wypełnili swoje zadanie. Legiony nad Renem chciały nawet ogłosić Germanika cesarzem, ale ten pozostał wierny Tyberiuszowi. Pierwsze lata rządów cesarza upłynęły na zgodnej współpracy z senatem.

Tyberiusz dążył do wzmocnienia pryncypatu, odebrał zgromadzeniu ludowemu prawo wybierania urzędników i przekazał je senatowi. Mimo kłopotów finansowych z jakimi borykało się państwo rzymskie, Tyberiusz nie wyraził zgody na podwyższenie podatków, dążył natomiast do likwidacji nadużyć w prowincjach. Zaniechał dalszej ofensywy w Germanii, zdając sobie sprawę z ogromu kosztów takiej operacji.

Po śmierci Germanika w 19 r. stosunki cesarza z senatem uległy pogorszeniu. Pojawiło się podejrzenie, że to Tyberiusz polecił otruć powszechnie szanowanego Germanika. Sam cesarz obsesyjnie obawiał się zamachu na swoje życie i nie ufał prawie nikomu. Najbliższym współpracownikiem uczynił prefekta pretorianów – Sejana, który szybko zdobył wielkie wpływy. W tym okresie Tyberiusz, wykorzystując ustawę o obrazie majestatu, wytoczył wielu senatorom, a także osoom z otoczenia cesarskiego liczne procesy. Skazywano ich na karę śmierci, wygnania lub więzienie, a majątki konfiskowano.
W 26 r. Tyberiusz zmęczony nieustannymi zmaganiami z senatem i zniechęcony do życia opuścił Rzym i udał się do Kampanii, a w roku następnym (27) na Capri, gdzie zamieszkał w swej willi. Żyjąc w odosobnieniu, zarządzał państwem za pośrednictwem korespondencji. W Rzymie wszechwładnym panem był Sejan, który jak się później okazało dążył do usunięcia członków rodziny cesarskiej i zapewnienia sobie następstwa tronu. Kiedy spisek Sejana został wykryty i prefekta stracono (31). Tyberiusz stał się wtedy jeszcze bardziej nieufny i okrutny. Prześladowania objęły nie tylko rodzinę Sejana, ale także wielu senatorów, z którymi ten miał się przyjaźnić.

Ruiny rezydencji Tyberiusza na Capri, tzw. Willa Jowisza

Willa Jowisza – rekonstrukcja

Tyberiusz zmarł na Capri w 37 r. Według relacji Tacyta został zaduszony, już w czasie agonii, przez prefekta pretorianów – Makrona . Następcą Tyberiusza został syn Germanika – Kaligula.

Rzymscy historycy – Tacyt i Swetoniusz – byli niechętni Tyberiuszowi i pisali o nim niepochlebnie. Przedstawiali go jako tyrana, despotę i lubieżnika. Jednakże biorąc pod uwagę wszystkie źródła, należy stwierdzić, że Tyberiusz, choć nie był wolny od wad i słabości, obowiązki władcy traktował poważnie. Był dobrym administratorem i świetnym wodzem. Zraził jednak do siebie wielu senatorów, co zasadniczo wpłynęło na ocenę cesarza w historiografii.

Wizerunek Tyberiusza na rzymskiej monecie

WAŻNE DATY: (lata przed Chrystusem)

13 – pierwszy konsulat Tyberiusza 11 – działania wojenne w Dalmacji i Panonii 9 – dowództwo w Germanii 7 – drugi konsulat Tyberiusza 6 – usunięcie się na Rodos

WAŻNE DATY: (lata po Chrystusie)

4 – adoptowanie Tyberiusza przez cesarza Augusta; objęcie przez Tyberiusza dowództwa w Germanii 9 – stłumienie powstania w Panonii 14 – początek władzy cesarskiej Tyberiusza 19 – śmierć Germanika 26 – opuszczenie Rzymu przez Tyberiusza 31 – skazanie Sejana 37 – śmierć Tyberiusza na Capri