Katarzyna II, zwana Wielką
(ur. 1729 r., zm. 1796 r.)
Właściwie księżna Sophia Augusta von Anhalt-Zerbst. Cesarzowa Rosji od 1762 r., żona cara Piotra III.
Zofia Augusta pochodziła z podupadłej niemieckiej rodziny książęcej. W 1745 r. poślubiła wnuka Piotra I Wielkiego – Karola Piotra Ulryka von Holstein-Gottorp, który po śmierci carycy Elżbiety I (XII 1761) wstąpił na tron rosyjski i przyjął imię Piotra III (I 1762). W tym czasie toczyła się wojna siedmioletnia (1756–1763), w której wojska rosyjskie zaczęły odnosić sukcesy militarne w walkach z Prusakami, ale Piotr III, będący wielbicielem króla pruskiego Fryderyka II, zaprzestał działań wojennych, wycofał armię z terytorium pruskiego i po podpisaniu pokoju zawarł z nim sojusz. Nowy car w rzeczywistości nie znosił Rosji i gardził jej kulturą, dlatego też sam nie cieszył się w tym kraju popularnością. Po trwających pół roku rządach, w wyniku przewrotu pałacowego, Piotr III został obalony przez swą żonę, która ogłosiła się cesarzową i przybrała imię Katarzyny II (VI 1762). Niespełna dwa tygodnie później Piotr został zamordowany w niewyjaśnionych okolicznościach, niewykluczone, że z inspiracji niezwykle ambitnej i żądnej władzy małżonki.
Po objęciu władzy Katarzyna II wycofała się z sojuszniczych zobowiązań wobec Prus i do zakończenia wojny siedmioletniej pozostała neutralna w tym konflikcie.
Po śmierci króla polskiego Augusta III Wettina (1764), w wyniku interwencji militarnej i finansowego wsparcia, caryca wprowadziła na tron w Warszawie swego faworyta Stanisława Augusta Poniatowskiego. W lutym 1768 r. szlachta polska zawiązała w Barze na Podolu konfederację skierowaną przeciw królowi i Rosji, bezprawnie ingerującej w wewnętrzne sprawy Rzeczpospolitej. Próba ograniczenia wpływów rosyjskich w Polsce spotkała się z ostrą reakcją Katarzyny II, która wysłała swe wojska przeciw konfederatom barskim. Sprzeciw wobec podporządkowania Rzeczpospolitej Rosji zakończył się klęską i pierwszym rozbiorem Polski (1772). Katarzyna II zagarnęła wówczas terytoria na wschód od Dźwiny i Dniepru, część Białorusi i resztki pozostających dotąd przy Polsce Inflant.
Katarzyna II w otoczeniu rodziny i dworzan
Od 1768 r. Katarzyna II prowadziła wojnę z Turcją (1768–1774) zakończoną pomyślnie dla Rosji pokojem w Kücük Kaynarci. Na mocy tego porozumienia Rosja uzyskała północne wybrzeże Morza Czarnego z ujściami Donu i Dniepru, objęła protektoratem Chanat Krymski
Drugą wojnę z Turcją Katarzyna II prowadziła w latach 1787–1792. Pokój zawarty w Jassach (w Mołdawii) nie był jednak zgodny z wcześniejszymi oczekiwaniami carycy. Rosja musiała zrezygnować z wyparcia Turków z Europy i opanowania Stambułu oraz krajów bałkańskich, zdobyła jedynie niewielkie tereny u ujścia Dniestru i Bohu.
Katarzyna II była zagorzałą przeciwniczką rewolucji francuskiej (1789) i zabiegała o utworzenie koalicji w celu jej stłumienia.
Pomnik Katarzyny II w Petersburgu
Uchwalenie w 1791 r. w Polsce Konstytucji 3 Maja i próby przeprowadzenia reform ustrojowych Rzeczpospolitej, były dla Katarzyny II nie do przyjęcia. Wkrótce poparła przeciwną reformom konfederację targowicką, ogłoszoną w Targowicy w maju 1792 r., w rzeczywistości zawiązaną w kwietniu 1792 r. w Petersburgu. Wojna polsko-rosyjska (1792) ostatecznie zakończyła się przegraną obrońców Konstytucji 3 Maja i drugim rozbiorem Polski, w którym Rosja zagarnęła prawobrzeżną Ukrainę z Podolem i częścią Wołynia oraz większą część Białorusi. Po upadku powstania kościuszkowskiego (1794), w roku następnym (1795), wraz z Austrią i Prusami Rosja dokonała trzeciego i ostatecznego rozbioru Polski, tym razem zagarniając Litwę z większą częścią Żmudzi, pozostałą część ziemi wileńskiej i grodzieńskiej, resztę Wołynia i część ziemi chełmskiej. W ten sposób Katarzyna II, która przez lata walnie przyczyniała się do upadku Rzeczpospolitej, dokończyła wraz z Prusakami i Austriakami "dzieła" likwidacji ogromnego, lecz osłabionego i bezsilnego państwa polskiego.
Katarzyna II cesarzowa rosyjska od 1762 r.
W polityce wewnętrznej Katarzyna II opierała się na szlachcie. W czasie swego panowania wzmacniała absolutystyczny i centralistyczny system rządzenia. W 1764 r. przeprowadziła sekularyzację dóbr Kościoła prawosławnego, a świątynie i klasztory miały być odtąd utrzymywane ze skarbu państwowego.
W 1773 r. wybuchło wielkie powstanie chłopskie pod przywództwem Pugaczowa, zbiegłego z wojska kozaka dońskiego podającego się za rzekomo ocalałego cara Piotra III. Wyzyskiwane masy chłopskie widziały w nim szansę na poprawę swej doli i masowo przyłączały się do powstania. Pugaczow opanował znaczną część Powołża, ale w
Władczyni dokonała gruntownych reform administracyjnych. Rozległe państwo rosyjskie podzieliła na 50 guberni, a te z kolei na powiaty. W terenie władzę sprawowali urzędnicy ściśle podporządkowani władzy centralnej. W 1785 r. caryca wydała przywilej dla szlachty umacniający jej władzę nad chłopami, a także ogłosiła pewne przywileje dla mieszczan. Rosją rządziła twardą ręką, nie tolerowała żadnych sprzeciwów.
Katarzyna II korespondowała z wybitnymi przedstawicielami oświecenia, m.in. Wolterem i Diderotem. W swoim otoczeniu utrzymywała licznych faworytów.
Katarzyna II zmarła w Carskim Siole (dziś Puszkino)
Moneta z wizerunkiem Katarzyny II i godłem rosyjskim
WAŻNE DATY: | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|