KONFLIKTY MIĘDZYNARODOWE na Świecie

KONFLIKTY MIĘDZYNARODOWE
w Europie, w Polsce

Być może żyjemy w czasach, kiedy rodzi się jeden z największych konfliktów o zasięgu ogólnoświatowym – między “biednym południem” i “bogatą północą”. Podstawowym przedmiotem sporu jest narastająca przepaść pomiędzy poziomem życia na obu tych obszarach. Ubóstwo, głód, choroby, które powszechnie występują w przeludnionej Afryce, Azji Południowej czy Ameryce Łacinskiej, pozostają w jaskrawym kontraście z dobrobytem panującym w Europie i Ameryce Północnej.
Bardzo istotnym czynnikiem, dodatkowo napędzającym ów konflikt, jest fundamentalizm islamski. Jego wyznawcy uznają niewiernych za wrogów, z którymi należy walczyć. Muzułmanie często posuwają się w tej walce do ataków samobójczych, ponieważ śmierć za wiarę w czasie “świętej wojny” (Dżihadu) jest dla nich zbawieniem.
Wyznawcy Islamu skupieni są na Bliskim Wschodzie (Azja Południowo-Zachodnia), gdzie niechęć do przedstawicieli innych religii i kultur potęguje obecność Żydów w Izraelu (wyznawcy Judaizmu) oraz interweniujących w Iraku Amerykanów.
Właśnie działania Stanów Zjednoczonych i ich sojuszników na Bliskim Wschodzie w dużej mierze przyczyniły się do nasilenia ataków terrorystycznych na “bogatą północ” (Amerykę Północną i Europę). Fundamentaliści islamscy tworzą liczne grupy zbrojne, które potrafią precyzyjnie zaplanować i przeprowadzić spektakularne akcje militarne skierowane przeciwko ludności cywilnej – patrz tabela. Większość tych grup powiązana jest z al-Kaidą, będącą największą i najgroźniejszą organizacją terrorystyczną. Na jej czele stoi Osama bin Laden – najbardziej poszukiwany terrorysta na świecie.

Poniżej krótko przedstawione zostały wybrane, aktualnie trwające konflikty międzynarodowe. Ich zasięg ma na ogół charakter lokalny, aczkolwiek reakcje na prowadzone działania często wykraczają poza obszar konfliktu. Warto też zauważyć, że większość sporów toczy się w Azji, co można wytłumaczyć wielkim zróżnicowaniem kulturowym, narodowościowym i religijnym tego kontynentu.

Irak   Iran   Palestyna   Darfur   Kurdystan   Czeczenia 
Dżammu i Kaszmir   Tybet   Tajwan   Korea Północna 
Wyspy Kurylskie

Irak [MAPA] – w marcu 2003 roku miała miejsce zbrojna inwazja armii amerykańskiej, zakończona obaleniem Saddama Husseina i przejęciem kontroli nad państwem przez USA. Jednym z oficjalnych powodów akcji było podejrzewanie Iraku o posiadanie broni masowej zagłady (jądrowej, chemicznej, biologicznej). Jednakże poszukiwania tej broni nie przyniosły rezultatu (albo została zniszczona albo po prostu jej nie było). Inny powód interwencji to oskarżenia Husseina o liczne zbrodnie na ludności cywilnej, w tym ludobójstwo (za co skazano go na śmierć). Liczni obserwatorzy twierdzą jednak, iż rzeczywistym powodem amerykańskiej interwencji w Iraku była przede wszystkim chęć uzyskania większych wpływów w regionie zasobnym w ropę naftową.
Tak czy inaczej korzyścią wynikającą z tej interwencji było obalenie dyktatury i przejście na rządy demokratyczne. W 2006 roku Amerykanie oficjanie przekazali władzę Irakijczykom. Jednak wielu mieszkańcom nie podobają się rządy demokratyczne, gdyż są one poniekąd obce dla tego regionu – w państwach bilskowschodnich na ogół jednoosobowo rządzą królowie, szejkowie, sułtani.
Często pojawiały się żądania opuszczenia Iraku przez Amerykanów i ich sojuszników (z misją stabilizacyjną swoje wojska wysłały m. in. Wielka Brytania, Włochy, Australia, Polska, Ukraina, Japonia), którzy bywali zbrojnie atakowani przez miejscową ludność. Krwawe walki toczyły się też i toczą nadal między samymi Irakijczykami. Mają one podłoże głównie religijne (Sunnici kontra Szyici), a ponadto gospodarcze (niesprawiedliwy podział terenów roponośnych), narodowościowe (Kurdowie w północnej części kraju) lub po prostu bandyckie.
W 2009 roku z Iraku wycofali się ostatni soujusznicy USA (Polacy w październiku 2008). Władzę sprawują Irakijczycy, którzy przy większym lub mniejszym udziale Amerykanów próbują wprowadzać i utrzymywać normalne funkcjonowanie swojego państwa. Jednak niepokoje społeczne nie gasną i w zasadzie co kilka dni słyszymy o zamachach bombowych w Bagdadzie.

Iran [MAPA] – państwo muzułmańskie na Bliskim Wschodzie, podejrzewane o prowadzenie badań nad stworzeniem broni nuklearnej. Władze kraju oficjalnie przyznają się jedynie do cywilnego programu jądrowego, realizowanego na potrzeby miejscowej elektrowni atomowej. Opinia międzynarodowa jest jednak znacznie zaniepokojona poczynaniami Iranu i domaga się zaniechania prac nad wzbogacaniem uranu (proces ten może być wykorzystywany do produkcji broni jądrowej). Dotychczasowe negocjacje nie przyniosły efektu, w związku z czym Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej przekazała sprawę do Rady Bezpieczeństwa ONZ.
Konflikt zaostrzył się na przelomie lat 2005/2006, kiedy to przywódcy irańscy coraz agresywniej w swych wypowiedziach atakowali Izreal, kwestionując prawo narodu żydowskiego do własnego państwa na Bliskim Wschodzie. Wzbudziło to oburzenie nie tylko w Izraelu, ale także w Europie i Ameryce. Stany Zjednoczone cały czas poważnie biorą pod uwagę możliwość zbrojnej interwencji w Iranie.
(Broń nuklearna jest także przyczyną konfliktu dotyczącego Korei Północnej).

Palestyna – obejmuje Zachodni Brzeg Jordanu i Strefę Gazy. Tereny te zajęte zostały przez Izrael w 1967 roku po tzw. wojnie sześciodniowej (wcześniej należały odpowiednio do Jordanii i Egiptu). Zamieszkująca je ludność muzułmańska (około 3,5 mln) nieustannie dąży do utworzenia własnego, niepodległego państwa; sprzeciwia się temu Izrael budując osiedla żydowskie na terenach palestyńskich; w odwecie zbrojne ugrupowania arabskie (Hamas, Dżihad, Hezbollah i in.) przeprowadzają zamachy bombowe na obiekty izraelskie; z kolei władze Izraela od dawna podkreślają, że nie ugną się pod wpływem działań terrorystycznych; Palestyńczycy odpowiadają, iż terroryzmem są poczynania armii izraelskiej na ich terenach. W ten sposób trwa jeden z najdłuższych współczesnych konfliktów zbrojnych na świecie.

Przez ponad 30 lat Palestyńczykom przewodził, zmarły w 2004 roku, Jassir Arafat (szef Organizacji Wyzwolenia Palestyny). Był on przeciwnikiem jakichkolwiek aktów terroru i zwolennikiem dialogu w celu poprawy stosunków z Izraelem. W 1994 roku wraz z izraelskimi przywódcami (Icchakiem Rabinem i Szymonem Peresem) otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla.
Kolejni przywódcy nadal starali się różnymi metodami załagodzić konflikt, np. w 2005 roku władze Izraela zdecydowały o wycofaniu żydowskich osadników ze Strefy Gazy. Jednak na początku 2006 roku wybory do parlamentu palestyńskiego zdecydowanie wygrało zbrojne ugrupowanie Hamas, co zagroziło dalszemu procesowi pokojowemu. Latem tegoż roku wojska izraelskie wkroczyły do południowego Libanu, by zapobiec atakom bojowników Hezbollahu na Izrael. Doszło do regularnych działań zbrojnych, które pochłonęły wiele ofiar, także wśród ludności cywilnej.
Palestyńczycy nie mają jednolitych poglądów na temat dalszych stosunków z Izraelem – jedni zdecydowanie odrzucają walkę zbrojną, a dla innych jest ona jedyną drogą do niepodległości. Trudno spodziewać się, żeby w tym regionie kiedykolwiek zapanowała zgoda – juadaistyczne państwo Izrael od samego powstania w 1947 roku było “solą w oku” muzułmańskich krajów Bliskiego Wschodu.

Darfur – prowincja w zachodnim Sudanie [MAPA], którą cechuje znaczne zróżnicowanie etniczne i religijne. Ludność Sudanu generalnie podzielona jest na białych muzułmanów z północy i czarnych chrześcijan z południa. Ponadto spotkać tam można wiele mniejszych grup etnicznych oraz wyznawców innych religii i kultów lokalnych. W Darfurze, będącym prawdziwym “kotłem narodowościowym”, od dawna dochodziło do potyczek na tle etnicznym. Jednak od 2003 roku przybrały one znacznie na sile. Na masową skalę zaczęły działać bandyckie grupy rebeliantów, które napadały na wsie zamieszkane głównie przez ludność czarną. Najeźdźcy zabijali, gwałcili, rabowali, palili, siejąc powszechny strach. Zmusiło to ponad 2 miliony mieszkańców Darfuru do ucieczki z własnych gospodarstw (m. in. do sąsiedniego Czadu, gdzie stworzono obozy dla uchodźców). Szacuje się, że dotychczas wymordowano ponad 200 tys. osób. Władze państwowe nie są w stanie zaradzić temu problemowi, gdyż sytuacja polityczna i gospdarcza w Sudanie od lat zawsze była bardzo niestabilna. W latach 2005-08 zawierano kilka oficjalnych rozejmów i porozumień, jednak były one w krótkim czasie łamane.
Według nielicznych doniesień z tego trudno dostępnego terenu, nadal panuje tam dramatyczna sytuacja — bezprawie, ubóstwo, głód, brak wody.

Kurdystan – kraina na pograniczu Turcji, Iranu i Iraku (mniejsze tereny także w Syrii i republikach zakaukaskich), zamieszkana przez Kurdów w liczbie około 25 mln. Od setek lat obszar ten był przedmiotem sporów głównie między Turcją a Iranem (Persją); jednocześnie Kurdowie stale dążyli do uniezależnienia się, wzniecając liczne powstania; jednak nigdy nie doczekali się ani większej autonomii, ani tym bardziej niepodległego państwa.

W drugiej połowie XX wieku w Kurdystanie coraz częściej dochodziło do starć zbrojnych z wojskami tureckimi, irackim i irańskimi (np. podczas tłumienia demonstracji). Niejako w odwecie Kurdowie zaczęli posuwać się do ataków terrorystycznych. Wiele zamachów bombowych skierowanych było przeciwko Turcji, co zmusiło władze tego kraju do stanowczej walki. Odgrywająca wiodącą rolę Partia Pracujących Kurdystanu uznana została za organizację terrorystyczną, a w 1999 roku schwytano jej przywódcę Abdullaha Öcalana, który był odpowiedzialny za większość zamachów. Niemal natychmiast skazano go na śmierć, jednak pod wpływem nacisków międzynarodowej opinii publicznej karę tą zamieniono na dożywotnie więzienie.
Problem kurdyjski nadal pozostaje nie rozwiązany. W Turcji mniejszość ta jest dość poważnie dyskryminowana, np. w oficjalnych wypowiedziach w ogóle nie używa się słowa “Kurdowie” tylko “górale tureccy”. Z kolei rząd irański stoi na stanowisku, że problemu kurdyjskiego po prostu nie ma. Najlepsza sytuacja dla Kurdów panuje w Iraku, gdzie trwające obecnie przemiany demokratyczne dały tej mniejszości szansę pełnego uczestniczenia w życiu publicznym (mają równe prawa wyborcze, ich przedstwaiciele brali udział w opracowaniu tekstu konstytucji, weszli w skład struktur administracyjno-rządowych).

Czeczenia – przedkaukaska republika w obrębie Federacji Rosyjskiej. Przed rozpadem Związku Radzieckiego wraz z Inguszetią tworzyła jedną republikę autonomiczną. Po rozpadzie ZSRR w 1991 roku samodzielnie proklamowała niepodległość, czemu władze w Moskwie stanowczo sprzeciwiały się. Trwająca kilka lat zbrojna interwencja wojsk rosyjskich doprowadziła do ogromnych zniszczeń: Grozny, blisko półmilionowa stolica republiki, legł w gruzach. Całkowicie załamała się gospodarka, w tym także jej podstawowy filar – wydobycie ropy naftowej.
I właśnie ropa naftowa jest jedną z głównych przyczyn braku zgody Kremla na niepodległość Czeczenii. Na terenie republiki znajdują się bogate złoża tego surowca, a ponadto przebiega tamtędy szlak rurociągowy znad Morza Kaspijskiego do Rosji.

Obecnie Republika Czeczeńska stanowi autonomię z własnym prezydentem (popieranym przez Moskwę), parlamentem, rządem, strukturami administracyjnymi, wojskowymi i in. Jednakże wśród miejscowej ludności panuje duża rozbieżność poglądów na temat takiego stanu rzeczy. Jest też niestety grupa radykałów, którzy za wszelką cenę, kosztem życia wielu niewinnych ludzi dążą do pełnej niepodległości Czeczenii. Na ich czele do niedawna stał Szamil Basajew (zginął w lipcu 2006 roku po akcji zbrojnej wojsk rosyjskich), odpowiedzialny za liczne zamachy terrorystyczne, m.in. na szkołę w Biesłanie czy na teatr w Moskwie.

Dżammu i Kaszmir – stan na pograniczu Pakistanu, Indii i Chin o skomplikowanym statusie politycznym. Wymienione kraje roszczą sobie prawa do mniejszych lub większych fragmentów tego terenu, przy czym zasadniczy spór toczy się między Indiami i Pakistanem (Chiny spierają się tylko z Indiami o niewielkie obszary wysokogórskie w Himalajach i Karakorum).

Konflikt zapoczątkowany został w 1947 roku, kiedy to Pakistan i Indie dzień po dniu ogłosiły niepodległość (przedtem były koloniami brytyjskimi). Natychmiast pojawiły się rozbieżności co do przebiegu granicy między nimi. Głównym kryterium podziału była religia – po stronie pakistańskiej wyznawano Islam, po indyjskiej Hinduizm. W Kaszmirze większość ludności stanowili muzułmanie, ale ich władcą był hinduista, co okazało się “kością niezgody”.
W latach 1947-1971 Indie i Pakistan stoczyły ze sobą trzy wojny o Kaszmir. Państwa te nadal pozostają w konflikcie, a wybuch czwartej wojny niejednokrotnie był bardzo bliski. Od kilkunastu lat oba kraje przeprowadzają próby z bronią jądrową, co ma na celu m.in. pokazanie przeciwnikowi własnej “siły”. Z tego też względu, zarówno Indie, jak i Pakistan w sprawach Kaszmiru zaczęły działać coraz bardziej rozważnie.
W 1989 roku wybuchło Powstanie Mudżahedniów. Krwawe walki trwały przez wiele lat i pochłonęły ponad 30 tys. ofiar. Rebelianci kaszmirscy nie byli jednak zjednoczeni w swych dążeniach – odłam muzułmański miał wyraźnie propakistańskie nastawienie, natomiast duża grupa separatystów walczyła o pełną niezależność stanu (w średniowieczu Kaszmir był już samodzielnym królestwem).
Latem 2005 roku Indie i Pakistan podpisały porozumienia pokojowe w sprawie Kaszmiru. Uregulowany w nich został zakres działań obu państw na spornym obszarze tak, aby uniknąć konfliktu zbrojnego.

Tybet – region w zachodnich Chinach [MAPA]. Na przestrzeni wieków raz był niezależny, a raz znajdował się pod obcymi rządami (Chińczyków, Mongołów). Ostatni okres niepodległości przypada na lata 1913-1950. Później Tybet został siłowo włączony do komunistycznych Chin.
Według pisemnych uzgodnień z Pekinem region miał mieć dosyć szeroką autonomię. Jednak władze chińskie nie dotrzymywały złożonych obietnic, co przyczyniło się do wybuchu powstania w 1959 roku. Rebelia ta została krwawo stłumiona, a wielu Tybetańczyków zmuszono do emigracji. Był wśród nich także duchowy przywódca Tybetu – Dalajlama XIV, który znalazł schronienie w Indiach (tam też utworzono później rząd na emigracji).
Po powstaniu władze w Pekinie znacznie ograniczyły autonomię Tybetu i podjęły działania mające na celu większe zasymilowanie regionu z resztą kraju. Służyć temu miał m.in. masowy napływ osadników chińskich (Tybet stał się też czymś w rodzaju kolonii karnej). Posiadali oni znacznie większe przywileje (np. mogli zajmować wysokie stanowiska) niż prześladowani z powodów politycznych autochtoni.
Wprowadzanie wpływów chińskich przy równoczesnym tępieniu tożsamości narodowej Tybetańczyków trwa do dziś. Szacuje się, że obecnie są oni mniejszością we własnym kraju. Działalność emigracyjna Dalajlamy i jego zwolenników polega głównie na propagowaniu wiedzy o Tybecie, a zwłaszcza o łamaniu tam praw człowieka.

Tajwan – wyspa u południowo-wschodnich wybrzeży Chin [MAPA]. W czasach kolonialnych osiedlili się tam najpierw Portugalczycy, a później Holendrzy. W latach 1895-1945 wyspa należała do Japonii. Wielokrotnie też była zajmowana przez Chińczyków, w tym także po II wojnie światowej. Komunistyczna rewolucja w Chinach w 1949 roku zmusiła obalony rząd do ucieczki właśnie na Tajwan. Tam, dzięki wsparciu USA, powołano “Republikę Chińską”.
Aktualnie Chiny Ludowe traktują Tajwan jako swoją "zbuntowaną" prowincję, natomiast władze wyspy domagają się uznania jej za państwo w pełni niepodległe. Konflikt ten raz się nasila, a raz słabnie, jednak nie wywołuje poważniejszych konsekwencji. Od lat zachowane jest status quo, co sprzyja przede wszystkim Tajwanowi (zalicza się on do obszarów o najwyższym na świecie poziomie rozwoju gospodarczego).

Korea Północna [MAPA] – komunistyczne państwo na wschodzie Azji. W lutym 2005 roku jego władze oficjalnie ogłosiły, że posiadają broń jądrową i potrafią ją samodzielnie wytwarzać (wcześniej były tylko takie podejrzenia). Fakt ten stanowi poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa międzynarodowego – zrzucenie 2 bomb atomowych na Hiroszimę i Nagasaki w 1945 roku uświadomiło światu jak wielka jest siła rażenia tego rodzaju broni (zginęło wówczas blisko 200 tys. ludzi, a dwa wielkie miasta zostały niemal zrównane z ziemią). Dlatego konieczne okazały się zdecydowane kroki mające na celu ograniczenie zbrojeń nukleranych w Korei Północnej, a także w innych państwach (od lat Iran podejrzewany jest o prowadzenie badań nad militarnym wykorzystaniem energii jądrowej, a przypuszcza się, że Libia również może działać w tym kierunku).
Rozpoczęto sześciostronne negocjacje rozbrojeniowe, w których uczestniczyły Stany Zjednoczone, Rosja, Chiny, Japonia oraz oba państwa koreańskie. Korea Północna zerwała jednak te rozmowy i latem 2006 roku przeprowadziła pierwsze próby z rakietami balistycznymi mogącymi przenosić broń nuklearną. W październiku tego samego roku dokonała pierwszej próbnej ekspolozji ładunku jądrowego, co spotkało się z gwałtownymi protestami międzynarodowej opinii publicznej. Rada Bezpieczeństwa ONZ nałożyła za to na Koreę Północną dodatkowe sankcje finansowe i militarne. Wcześniej nałożone zostały sankcje gospodarcze właśnie za zbrojenia nuklearne oraz za politykę dyktatury i terroru wobec własnego społeczeństwa. 
Na początku 2007 roku powrócono do rozmów sześciostronnych i w lutym udało się osiągnąć kompromis – Korea Północna postanowiła zrezygnować ze swojego programu jądrowego wzamian za znaczne dostawy surowców energetycznych (około 1 mln ton ropy naftowej); warunkiem było też wykreślenie Korei z amerykańskiej listy państw wspierających terroryzm. Porozumienie to nie okazało się jednak zbyt trwałe, bowiem w maju 2009 roku doszło do kolejnej próby z ładunkiem nuklearnym i zagrożenie powróciło. Stan napięcia został jeszcze podyscony wiosną 2010 roku, kiedy to najprawdopodobniej północnokoreańska torpeda zatopiła okręt z Korei Południowej.
Trzeba wiedzieć, że Korea Północna jest jednym z ostatnich bastionów komunizmu na świecie. Mieszkańcy żyją tam w poczuciu strachu, podejrzliwości, nieufność i niepewności jutra. Jakiekolwiek przejawy sprzeciwu wobec władz są natychmist tłumione, a ich uczestnicy więzieni, torturowani i zabijani (jest niemal pewne, że istnieje tam kilka obozów koncentracyjnych). Złą sytuację ludności dodatkowo pogarsza powszechne ubóstwo i głód, a także częste kataklizmy (powodzie, susze).
Wielu Koreańczyków z północy, ryzykując życiem, próbuje uciekać do Chin bądź Korei Południowej. Jednak granice państwowe są silnie strzeżone, co zwłaszcza dotyczy linii demarkacyjnej na południu (między Koreą Północną a Południową formalnie nie ma granicy państwowej – jest tam “tymczasowa strefa zawieszenia broni”, która powstała po zakończeniu działań zbrojnych w wojnie koreańskiej w 1953 roku).

Wyspy Kurylskie – wulkaniczny archipelag oddzielający Morze Ochockie od Oceanu Spokojnego. Spór między Japonią a Rosją dotyczy kilku większych wysp (i wielu małych), leżących w sąsiedztwie japońskiej wyspy Hokkaido.

W 1875 roku Rosja dobrowolnie oddała całe Wyspy Kurylskie Japonii, która w zamian za to zrezygnowała z roszczeń względem Sachalina. Po przegranej dla Japonii II wojnie światowej wyspy zajęła Armia Czerwona i do dziś pozostają one w rękach rosyjskich. W 1951 roku Japonia oficjalnie zrzekła się praw do większej części archipelagu, ale nadal kwestionowała przynależność do Rosji najbliższych jej wysp. W 2002 roku władze w Moskwie zgodziły się oddać dwie z nich, na co jednak rząd w Tokio nie przystał.
Konflikt mógłby wydawać się błahy, bo czymże jest niewielki archipelag w porównaniu z ogromną powierzchnią Federacji Rosyjskiej (ponad 17 mln km²) czy też potęgą gospodarczą Japonii. Jednak oba państwa traktują go dosyć poważnie i w związku z tym utrzymują ze sobą raczej chłodne stosunki. Za przykład można podać fakt, iż dotychczas nie podpisały traktatu pokojowego po zakończeniu II wojny światowej (czyli formalnie nadal znajdują się w stanie wojny).

powrót na początek strony