Wespazjan, Titus Flavius Vespasianus
(ur. 9 r. po Chr., zm. 79 r. po Chr.)

Syn Flawiusza Sabinusa, założyciel dynastii Flawiuszów. Cesarz rzymski od 69 r.

Wespazjan pochodził z prowincjonalnej arystokracji municypalnej z Reate, w kraju Sabinów. Dzięki swym zdolnościom dowódczym i administracyjnym piastował wysokie urzędy za panowania cesarzy: Klaudiusza i Nerona. W roku 43 cesarz Klaudiusz mianował go dowódcą w Brytanii. W następnych latach zarządzał prowincją Afryką. W 66 r. pełnił urząd konsula. W roku 67 cesarz Neron powierzył Wespazjanowi zadanie stłumienia powstania żydowskiego w Judei. Jako doświadczony wódz, zaprawiony w walkach w Brytanii, Wespazjan sukcesywnie likwidował ośrodki oporu powstańców. W latach 68–69 opanował Judeę, z wyjątkiem zaciekle broniącej się Jerozolimy.

W atmosferze powszechnego niezadowolenia z osoby ówczesnego cesarza, Witelliusza, prefekt Egiptu ogłosił 1 VII 69 r. cesarzem Wespazjana. Decyzje tę od razu poparły legiony stacjonujące w Judei i Syrii, a następnie legiony naddunajskie.
27 X 69 r. wojska popierające Wespazjana stoczyły pod Kremoną decydującą bitwę z armią Witelliusza, która poniosła całkowitą klęskę. Zwolennicy Wespazjana wkrótce opanowali Rzym, a cesarz Witelliusz został zamordowany (XII 69 r.). Wespazjan jako nowy cesarz przybył do Rzymu w VII 70 r., dowództwo nad armią oblegającą Jerozolimę przekazał swemu synowi Tytusowi, który w niedługim czasie zdobył miasto i zburzył świątynię jerozolimską. Resztki powstańców judejskich broniły się jeszcze w Masadzie do 73 r. W obliczu klęski, nie chcąc dostać się do rzymskiej niewoli, obrońcy Masady popełnili zbiorowe samobójstwo.
Początek panowania Wespazjana był trudnym czasem dla państwa rzymskiego, oprócz powstania w Judei miało miejsce powstanie Civilisa. W latach 69–70 zbuntowane kohorty germańskich Batawów pod przywództwem Juliusza Civilisa obróciły się przeciw Rzymowi. Groźny bunt w rzymskiej Germanii rozprzestrzenił się wkrótce na znaczną część Galii.
Po stłumieniu powstania Wespazjan, który wyciągnął wnioski z tych wydarzeń, przystąpił do reorganizacji armii. Odtąd oddziały rzymskie miały stacjonować z dala od rodzinnych krajów, gdzie przeprowadzano zaciągi. Rozwiązał również legiony, które poparły powstanie Civilisa, a na ich miejsce powołał nowe. Zmiany wprowadzone przez Wespazjana odniosły zamierzony skutek i poprawiły dyscyplinę w armii. Żołnierze przestali buntować się wobec cesarzy.

Łuk triumfalny Wespazjana

Wespazjan zreformował finanse państwa, przede wszystkim wzmocnił skarb, który został mocno zrujnowany za Kaliguli i Nerona (wg anegdoty po opodatkowaniu latryn publicznych, na zarzuty jakie uczynił mu z tego powodu jego syn Tytus, cesarz miał odpowiedzieć: Pecunia non olet, co oznacza: pieniądz nie cuchnie). Rządy swe Wespazjan opierał na współpracy z senatem, którego skład został powiększony i do którego cesarz wprowadził przedstawicieli prowincji. W polityce wewnętrznej dążył do wzmocnienia władzy cesarskiej, był dobrym organizatorem, władcą energicznym i surowym. W polityce zagranicznej zmierzał do zachowania pokoju. Wespazjan zmarł w roku 79. 

Wizerunek Wespazjana na monecie rzymskiej

WAŻNE DATY: (lata po Chrystusie)

43 – objęcie przez Wespazjana dowództwa w Brytanii 66 – konsulat Wespazjana 68–69 – opanowanie Judei objętej powstaniem żydowskim, początek oblężenia Jerozolimy 69 – bitwa pod Kremoną, zamordowanie Witelliusza, przejęcie przez Wespazjana rządów w Rzymie 69–70 – powstanie Civilisa 70 – zburzenie Jerozolimy 73 – upadek ostatniego punktu oporu powstańców żydowskich w Masadzie 79 –  śmierć cesarza Wespazjana