Konstantyn I Wielki,
Flavius Valerius Constantinus
(ur. 272 r. po Chr., zm. 337 r. po Chr.)

Syn Konstancjusza I Chlorusa, cesarz rzymski od 306 r.

W 306 r., po śmierci swego ojca Konstancjusza, jednego z cesarzy tetrarchii, Konstantyn został obwołany w Eboracum (dziś: York) przez wojsko cesarzem na zachodzie. Właściwy august – Sewerus – musiał uznać go za cezara (niższego rangą władcę). Konstantyna jednak to stanowisko nie zadowalało i rok później ogłosił się augustem. Z pretensjami do tronu cesarskiego wystąpiło w tym czasie jeszcze kilku innych pretendentów, m.in. Maksencjusz, którego lud rzymski i pretorianie ogłosili w Rzymie władcą. Po kilkuletnim okresie nieustannych walk, w 312 r. doszło do decydującej bitwy pod murami Rzymu przy moście Mulwijskim. Konstantyn zadał klęskę rywalowi. Maksencjusz stracił życie, tonąc w Tybrze podczas ucieczki. W widzeniu, jakie Konstantyn miał przed bitwą, zobaczył znak krzyża i Chrystusa zapewniającego go o zwycięstwie. Od tego czasu coraz bardziej zwracał się ku chrześcijaństwu. W 313 r. w Mediolanie Konstantyn, jako cesarz zachodu, spotkał się z Licyniuszem, władcą na wschodzie, aby omówić politykę religijną w państwie. Wydali edykt, w którym ogłoszona została powszechna wolność religijna przyznająca chrześcijanom swobodę wyznania i gwarantująca im traktowanie na równi z wyznawcami innych religii. Zgoda między cesarzami wschodu i zachodu nie trwała jednak długo i wkrótce doszło do konfliktu. W bitwach pod Chryzopolis i Adrianopolem Konstantyn pokonał Licyniusza i w 324 r. stał się jedynym i niepodzielnym władcą Imperium Rzymskiego. W 325 r. Licyniusz został stracony za knowania przeciw Konstantynowi, system tetrarchii został ostatecznie zlikwidowany.

Łuk triumfalny Konstantyna Wielkiego –
wzniesiony po bitwie przy moście Mulwijskim

W sprawach wewnętrznych Konstantyn kontynuował politykę Dioklecjana i utrwalił dominat, przekształcając Imperium Rzymskie w monarchię absolutystyczną. Wprowadzony został zwyczaj padania do stóp władcy i bicia pokłonów przed jego majestatem. Stosunki między cesarzem a podwładnymi regulował odtąd rygorystyczny ceremoniał dworski. Państwo podzielone zostało na 4 prefektury, 14 diecezji i 117 prowincji. Zasadnicze zmiany nastąpiły w administracji państwowej, oddzielono władzę cywilną od wojskowej. Najwyższymi urzędnikami administracji cywilnej i sądownictwa byli mianowani prefekci, natomiast na czele armii stali magistri militarum i duces. Wobec ciągłego zagrożenia granic (za Konstantyna odpierane były najazdy Gotów i Sarmatów) liczebność armii została zwiększona. Wojska graniczne miały odrębną organizację. Rada cesarska, wojsko i cała administracja były ściśle podporządkowane cesarzowi. W 332 r. Konstantyn wydał ustawę przypisującą dziedzicznie kolonów do ziemi.

W 330 r. Konstantyn założył nową stolicę w dawnej kolonii greckiej, Bizancjum. Teraz, na cześć władcy, nazwano ją Konstantynopolem. W mieście tym wzniesiono wiele pięknych i monumentalnych budowli, m.in. olbrzymi pałac cesarski, liczne świątynie chrześcijańskie, bibliotekę, hippodrom.

Sobór powszechny w Nicei z udziałem cesarza Konstantyna

W 325 r. cesarz Konstantyn otworzył w Nicei sobór powszechny chrześcijańskich biskupów z całego cesarstwa, na który potępiono szerzącą się herezję ariańską, uchwalono jednakowe dla wszystkich chrześcijan wyznanie wiary, zwane nicejskim, i rozstrzygnięto spór o ustalenie daty świąt wielkanocnych, wyznaczając ją na pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca. Sam cesarz Konstantyn przyjął chrzest na krótko przed śmiercią w 337 r.

Pomnik Konstantyna I Wielkiego

Po śmierci cesarza Konstantyna I Wielkiego, który utrwalił zasady dziedziczności tronu i założył tzw. drugą dynastię Flawiuszów, władzę objęli jego synowie Konstancjusz II, Konstantyn II i Konstans. 

Wizerunek Konstantyna I Wielkiego na rzymskiej monecie

WAŻNE DATY: (lata po Chrystusie)

306 – obwołanie Konstantyna cesarzem na zachodzie 312 – bitwa przy moście Mulwijskim 313 – wydanie edyktu mediolańskiego dającego chrześcijanom swobodę wyznania 324 – zwycięstwo Konstantyna nad Licyniuszem, początek niepodzielnej władzy w całym imperium 325 – sobór powszechny w Nicei z aktywnym udziałem cesarza Konstantyna 330 – utworzenie nowej stolicy w Bizancjum i nadanie jej nowej nazwy – Konstantynopol 337 – przyjęcie chrztu przez Konstantyna; śmierć cesarza