|
WZÓR KLASYCZNEJ NOWELI – GIOVANNI BOCCACIO SOKÓŁ
Na podstawie utworu Giovanniego Boccacia pt. Sokół nowelista niemiecki P. Heyse sformułował teorię sokoła, czyli teorię klasycznie skomponowanej noweli. Zgodnie z tą zasadą istotny dla danego utworu motyw powinien występować w każdej fazie fabuły nowelistycznej. Poza tym nowelę taką charakteryzowała zwarta akcja i jednowątkowość. Tak właśnie skomponowana była opowieść Boccacia, jej najważniejszy element, przewijający się przez cały utwór, wpływający na wszystkie aspekty fabuły, stanowił tytułowy sokół. Ptak ten był źródłem dochodów bohatera, jego jedynym przyjacielem, obiektem zachwytów chorego dziecka i czynnikiem, który wpłynął na jego stan zdrowia. Stał się też daniem spożytym na obiad i – pośrednio – symbolem miłości i poświęcenia. Był też w końcu elementem charakteryzującym bohatera, doprowadził do małżeństwa pary głównych postaci i tym samym do szczęśliwego zakończenia opowieści. Boccacio jest autorem Dekameronu, zbioru nowel, z którego pochodzi Sokół. W literaturze polskiej przykładami tak skomponowanych utworów mogą być nowele Bolesława Prusa Kamizelka i Katarynka. WILLIAM SZEKSPIR JAKO REFORMATOR DRAMATU 
William Szekspir
Ten dramaturg wszech czasów urodził się w 1564 r. w Stratfordzie – prowincjonalnym angielskim miasteczku, leżącym nad rzeką Avon. We wczesnej młodości przeniósł się do Londynu, gdzie występował jako aktor. Potem został poetą i dramaturgiem. Uważany jest za jednego z najwybitniejszych pisarzy literatury angielskiej i reformatora teatru. Biografia Szekspira nie jest dokładnie znana, niewiele wiadomo o jego życiu po ukończeniu nauki i na początku kariery. Twórczość poety także owiana jest tajemnicą. Nie zachował się ani jeden rękopis. Stąd częste spekulacje dotyczące autorstwa tekstów Szekspira. Oficjalnie przypisuje się poecie napisanie 38 sztuk (nie do końca ustalono ich chronologię), które można podzielić na tzw. kroniki historyczne (np. Ryszard II, Henryk VIII), tragedie (np. Tytus Andronicus, Makbet, Hamlet, Król Lear) i komedie (np. Poskromienie złośnicy, Kupiec wenecki, Wiele hałasu o nic). Ponadczasowość dzieł Szekspira wynika z faktu rozpatrywania przez niego tych spraw ludzkich, które dotyczą człowieka "zawsze i wszędzie", bez względu na epokę, historię czy obyczaje. Motywem postępowania bohaterów są wielkie namiętności: miłość, nienawiść, zazdrość, żądza władzy, chciwość. Analizowane jest zło, które tkwi w człowieku, zemsta, walka o władzę, strach, skłonności do morderstw. Szekspir potrafił ukazać jednostkę ludzką w tak interesujący sposób, że jego literacka wykładnia jest wciąż żywa i intryguje odbiorcę. 
Podpis Williama Szekspira
MAKBET
Makbet został napisany w 1606 r. Jego akcja toczy się w Szkocji i Anglii w XI w. Wydarzenia dotyczą dynastii Stuartów, treść oparta jest na faktach. Szekspir czerpał informacje z kroniki Rafała Itolinsheda. Tytułowy bohater jest tanem Glamis, dowódcą królewskim i krewnym króla. Jest mu wierny, ceni swój honor poddanego królewskiego, jest wzorem cnót rycerskich. Jednak staje się mordercą – zabija króla. Do zbrodni skłaniają go: przepowiednia czarownic, ambicja i żądza władzy. Czyn pochwala jego żona – Lady Makbet. Po zamordowaniu króla Makbet staje się tyranem, popełniającym kolejne zbrodnie. Traci wszystkie pozytywne cechy, łamie zasady moralne, bez żadnych skrupułów zabija kolejne osoby, wynajmuje szlachciców do zabicia swego przyjaciela Banka. Jest zdeterminowany i zrezygnowany, traci sens życia – określa je jako "powieść idioty". Pragnie końca świata, gdyż wie, że nic dobrego już go nie czeka. Jego śmierć jest dopełnieniem sprawiedliwości i przeznaczenia. Jego żona i wspólniczka, Lady Makbet, dręczona wyrzutami sumienia, popełnia samobójstwo. Tragizm Makbeta wypływa z jego charakteru, fatum zostało zredukowane, a ostateczna decyzja należy do bohatera – on sam wybiera drogę swego postępowania. Makbet, jako utwór o zbrodni, fałszu, słabości ludzkiej, chorej ambicji i wreszcie walce dobra ze złem, jest dziełem ponadczasowym i wielopłaszczyznowym. Jego tematyka – problemy etyczne, psychologia i motywy działań ludzkich – sprawia, że dramat ten będzie aktualny niezależnie od epoki. CECHY DRAMATU SZEKSPIROWSKIEGO NA PRZYKŁADZIE MAKBETA: – | nie jest zachowana zasada trzech jedności (akcja trwa 17 lat, dzieje się w dwóch państwach, wielość wątków i problemów); | – | brak chóru (zastępują go monologi bohaterów); | – | występują sceny zbiorowe (bitwa, uczta); | – | sceny fantastyczne przeplatają się z realistycznymi (czarownice – wywodzące się z tradycji ludowej; realizm historyczny – odwołanie do dynastii Stuartów); | – | tekst jest podzielony na akty i sceny (zamiast epejsodionów i stasimonów); | – | przyroda staje się bohaterem akcji (las Birnam) i tworzy nastrój (puszczyki); | – | występuje bogate tło sceniczne, dużo działań na scenie; | – | następuje pomieszanie tragizmu z komizmem; | – | język jest zindywidualizowany (każdy mówi innym, odpowiednim sobie stylem); | – | teksty dotyczą problematyki filozoficznej i psychologicznej. |
Dramat szekspirowski zdecydowanie różni się od klasycznej tragedii, przestrzegającej zasady trzech jedności, zasady decorum i unikającej scen zbiorowych. W roli komentatora akcji w dramacie antycznym występował chór, natomiast przyroda nie odgrywała żadnej roli. O losach człowieka decydowało fatum, a tragizm polegał na istnieniu owego fatum, od którego nie było ucieczki. RENESANSOWY CHARAKTER MAKBETA Teksty Szekspira doskonale odzwierciedlały ideały epoki, w której powstały:
– | zawierały pochwałę wszelkich wartości humanistycznych; | – | odzwierciedlały renesansowe zainteresowanie człowiekiem i jego uczuciami; | – | wyrażały renesansowe poglądy na życie; | – | widoczny był w nich powrót do literatury antycznej; | – | dotyczyły popularnej wtedy tematyki moralnej powiązanej z polityczną oraz tematyki świeckiej; | – | dużą rolę odgrywała w nich przyroda (zachwycano się jej pięknem); | – | wyrażały wiarę w sprawiedliwość (zło zostaje ukarane, dobro zwycięża); | – | występował w nich ton moralizatorski, ale nie był nachalny i schematyczny (brak uproszczonej moralistyki). |
Bardzo ważne było również to, że Szekspir pisał w języku narodowym.powrót do początku strony |
