|
AUGUSTYNIZM Do XIII w. był oficjalną filozofią Kościoła katolickiego. Twórca tej filozofii, św. Augustyn, traktował człowieka jako istotę filozofującą, która zastanawia się nad swą obecnością w świecie i czasie (w odniesieniu do wieczności), rozważa swe dramatyczne, niejasne miejsce na granicy bytów między aniołami a zwierzętami. Rozważania te powodowały u człowieka wewnętrzne rozdarcie i rodziły nieustający konflikt między duchowością i cielesnością, pożądaniem dobra i zła. Św. Augustyn, zastanawiając się nad ludzką psychiką targaną sprzecznościami, odkrył wartość refleksji człowieka nad sobą samym. 
Drabina bytów św. Augustyna
Św. Augustyn, pomimo że był katolikiem, mieszkał bez ślubu z kobietą i miał z nią nieślubnego syna, jednak po pewnym czasie porzucił swoje dawne życie i poświęcił się studiom i medytacji. Następnie przyjął święcenia kapłańskie, by po paru latach objąć urząd biskupa. Pozostawił po sobie wiele pism, listów, kazań (m.in. zawierające poglądy historiozoficzne dzieło O Państwie Bożym, traktat teologiczny O Trójcy, Wyznania – w których podzielił się swymi osobistymi poglądami na temat wiary i życia). 
Św. Augustyn
Podstawowe założenia augustynizmu:
– | Bóg jest wszechmocny i jest najwyższym bytem i prawdą, najważniejszym źródłem poznania oraz najwyższym dobrem; jest zasadniczym zagadnieniem filozofii. | – | Dusza jest najważniejszą częścią natury człowieka; jest niezależna od ciała i od niego ważniejsza; | – | Pragnę znać Boga i duszę. I nic więcej? Nic więcej. Wejdź w samego siebie, we wnętrzu człowieka mieszka prawda – św. Augustyn uważał, że najważniejsze dla człowieka jest poznanie łaski i ducha (doświadczenie wewnętrzne), mało istotne zaś poznanie natury i materii (doświadczenie zewnętrzne); tylko przez zespolenie z Bogiem można osiągnąć szczęście. | – | Historia to spektakl wydarzeń reżyserowanych przez Boga – oświecenie boskiego pochodzenia jest drogą poznania praw rządzących światem. |
SCHOLASTYKA Jest to nauka Kościoła zajmująca się rozumowym tłumaczeniem i dowodzeniem prawd wiary. Posługiwała się logiką Arystotelesa. Była nauką służebną wobec teologii (nauce o Bogu i prawdach wiary). Najbardziej znanym scholastykiem był dominikanin św. Tomasz z Akwinu, twórca filozofii zwanej tomizmem. Osiemset lat po św. Augustynie ponownie podjął rozważania nad miejscem człowieka na drabinie bytów i wysunął odmienny od Augustyna wniosek. Stwierdził, że umysłowi ludzkiemu nie jest znany bezpośrednio ani Bóg, ani dusza, człowiek rodzi się bez żadnej wiedzy i zdobywa ją na poszczególnych etapach swojego życia. Przeznaczony człowiekowi na drabinie bytów przez św. Augustyna szczebel hierarchii uznał za właściwy, ale człowiek właściwie pojmujący swe przeznaczenie musi się starać wznieść wyżej, walcząc z pokusami. Św. Tomasz oddzielał teologię od filozofii, wiedzę rozumową od objawionej. Uznał, że człowiek może poznać nie tylko rzeczy materialne, ale również Boga z jego istnieniem i właściwościami. Nie jest jednak w stanie pojąć wszystkiego – nie zrozumie Trójcy Świętej, grzechu pierworodnego, stworzenia świata. Te prawdy przekraczają możliwości rozumu, ale mu się nie sprzeciwiają. 
Św. Tomasz
Wg św. Tomasza jedynie Bóg jest bytem koniecznym (musi istnieć, bo leży to w jego istocie), pozostałe byty – w tym człowiek – są przypadkowe i zależne. Ponieważ wg twórcy tomizmu istnienie Boga wymaga udowodnienia, wymyślił on pięć argumentów na istnienie Boga:
1. | z istnienia ruchu wynika istnienie jego pierwotnej przyczyny – Boga; | 2. | jeśli każda istniejąca rzecz ma swoją przyczynę, musi istnieć przyczyna sprawcza, istota samoistna, będąca praprzyczyną świata – Bóg; | 3. | poza przypadkowymi bytami, które pojawiają się na świecie i przemijają, musi istnieć byt konieczny – Bóg; | 4. | wśród bytów o różnej doskonałości musi istnieć byt najdoskonalszy – Bóg; | 5. | jeśli celowe działanie jest oznaką rozumności, to ład i porządek w działaniu bytów nieożywionych lub pozbawionych poznania musi być wynikiem istnienia najwyższej, rządzącej nimi w sposób celowy istoty – Boga. |
Św. Tomasz zostawił po sobie wiele pism. Najważniejsze z nich to: Suma filozoficzna, Suma teologiczna, liczne monografie i polemiki. FRANCISZKANIZM 
Św. Franciszek
Duchowym ojcem tej filozofii był św. Franciszek z Asyżu (twórca zakonu żebrzącego braci mniejszych), który w świecie pełnym okrucieństwa zapoczątkował wielki ruch odnowy moralnej. Głosił wiarę radosną i prostą, płynącą z wszechogarniającej miłości do świata. Była to miłość poddana ewangelicznemu, dosłownie pojmowanemu nakazowi miłosierdzia, ubóstwa i braterstwa. Występował przeciw okrucieństwu, nienawiści, zabijaniu i chciwości. Legendy jego życia zawierają Kwiatki św. Franciszka z Asyżu.
Bazylika Św. Franciszka w Asyżu
powrót do początku strony |
