FRANCISZEK KARPIŃSKI

Franciszek Karpiński

Twórczość Karpińskiego to najlepszy w literaturze polskiej XVIII w. przejaw sentymentalizmu – kierunku, który wyrósł z przekonania, że źródłem literatury są przeżycia wewnętrzne, a jej celem refleksja nad miejscem człowieka w świecie i nad wagą uczuć i emocji w jego życiu. Sentymentalizm odznaczał się umiłowaniem poezji pasterskiej, dlatego dużą popularność zyskały sielanki, wychwalające proste życie na wsi i podkreślające piękno przyrody. Karpiński skorzystał z tradycji gatunku, stworzonego już w poezji antycznej, a uprawianego m.in. przez Wergiliusza.

LAURA I FILON

Jest to jedna z najpopularniejszych sielanek Karpińskiego, ma charakter udramatyzowanego dialogu. Miłosne spotkanie pod jaworem zostaje zakłócone przez żart Filona, który chciał wypróbować uczucia ukochanej. Wszystko oczywiście, zgodnie z konwencją, kończy się szczęśliwie. Od treści ważniejsza jest tu analiza uczuć i obserwacja zmienności nastrojów zakochanej pary.

Typowe elementy sielanki to:

–	wieś jako miejsce rozgrywania się "akcji";
–	kostium pasterski (kij, wianek, koszyk z malinami);
–	pewna sztuczność i przesada w opisywaniu uczuć;
–	imiona zaczerpnięte z literatury starożytnej;
–	krajobraz dekoracyjny;
–	nastrojowość;
–	elementy dramatyzacji (dialog);
–	strofy są czterowersowe, rym przemienny (abab), charakterystyczny dla poezji melicznej (śpiewanej) – ten typ strofy przejął potem w Świteziance Adam Mickiewicz.

PIEŚŃ O NARODZENIU PAŃSKIM

Utwór należy do liryki religijnej i stanowi jedną z najpiękniejszych polskich kolęd. Podmiot liryczny opisuje przyjście na świat Jezusa. Narodzinom tym towarzyszą różnorodne tajemnicze zjawiska.

Chociaż Karpiński to przedstawiciel polskiego sentymentalizmu, to w tym wierszu po mistrzowsku wykorzystuje tradycję barokowego konceptyzmu. W pieśni występują oksymorony (ogień krzepnie, blask ciemnieje) opisujące cuda. Zostają przeciwstawione sobie dwie, położone na różnych biegunach, sytuacje: ma granice – nieskończony, wzgardzony – okryty chwałą; są to paradoksy.

Budowa utworu jest bardzo regularna – identyczna liczba wersów w każdej strofie (8), stała liczba zgłosek w poszczególnych wersach (8), dokładne rymy oraz pięciokrotne powtórzenie refrenu. Sprawia to, że wiersz ten jest bardzo rytmiczny i melodyjny, a melodia, do której jest wykonywany, wspaniale podkreśla jego artystyczne walory.

powrót do początku strony