GIUSEPPE Garibaldi
(ur. 1807 R., zm. 1882 r.)

Generał włoski, wybitny bojownik o wyzwolenie i zjednoczenie Włoch, demokrata i republikanin.

Garibaldi urodził się 4 VII 1807 r. w Nicei, należącej wówczas do Królestwa Sardynii (Piemontu). W 1833 r. wstąpił do tajnej organizacji Młode Włochy (Giovine Italia) założonej dwa lata wcześniej przez Mazziniego do walki o wolne i zjednoczone Włochy.

W 1834 r. Garibaldi wziął udział w nieudanym powstaniu sabaudzkim skierowanym przeciw monarchii austriackiej. Został skazany zaocznie na karę śmierci, wyemigrował w 1835 r. do Ameryki Południowej, gdzie uczestniczył w walkach brazylijskich republikanów przeciw cesarzowi oraz w wojnie domowej w Urugwaju.

Kiedy w 1848 r. wybuchło antyaustriackie powstanie w Lombardii i Wenecji, Garibaldi powrócił do Włoch i w latach 1848–49 uczestniczył w działaniach wojennych, min. organizując obronę Rzymu, obleganego przez wielotysięczną armię francuską. Po zakończeniu walk został wydalony z Włoch i ponownie udał się na emigrację, tym razem do Afryki, Stanów Zjednoczonych i Anglii.
 
Do Piemontu Garibaldi powrócił w 1854 r. W tym czasie popierał politykę zjednoczeniową premiera Królestwa Sardynii – Cavoura.

Podczas wojny Sardynii i Francji z Austrią (IV–XI 1859), dowodząc korpusem strzelców alpejskich, odnosił liczne sukcesy militarne, m.in. zwyciężył w bitwie pod Varese.

Giuseppe Garibaldi, symbol walki o niepodległość i zjednoczenie Włoch

Po zakończeniu wojny Królestwo Sardynii, zgodnie z układem z Plombieres (1858),  przekazało Francji Sabaudię z Niceą, a strona francuska zgodziła się na przekazanie Sardynii Toskanii, Emilii, Modeny i Parmy. Taka wymiana pomiędzy królem Wiktorem Emanuelem II a cesarzem Francji Napoleonem III nie podobała się Garibaldiemu, który nie godził się na oddawanie jakichkolwiek ziem włoskich.

W 1860 r. Garibaldi zorganizował słynną "Wyprawę Tysiąca" celem obalenia władzy Burbonów w Królestwie Obojga Sycylii. Brało w niej udział wielu ochotników z różnych krajów, m.in. Polacy (M. Langiewicz, L. Żychliński). 11 V 1860 r. Garibaldi wraz z oddziałami ochotników wylądował na Sycylii i w imieniu Wiktora Emanuela II ogłosił się dyktatorem.

15 V pokonał wojska burbońskie, a pod koniec miesiąca zdobył Palermo. By kontynuować walkę przy użyciu regularnego wojska, ogłosił powszechny obowiązek służby wojskowej. W VIII 1860 r. armia Garibaldiego przebyła Cieśninę Mesyńską i zajęła Neapol. Tym samym zakończyło się trwające od 1735 r. panowanie burbońskie na Sycylii i w Neapolu. Jako dyktator Garibaldi wydał dekrety: o nadaniu ziemi uczestnikom walk o wyzwolenie, o podziale ziemi gminnej między chłopów, o zniesieniu niektórych czynszów i opłat.

Oddziały Garibaldiego w 1860 r. zajęły Królestwo Obojga Sycylii i Neapol

Wkrótce terytorium Królestwa Obojga Sycylii zostały przyłączone do Piemontu i 17 III 1861 r. oficjalnie zostało proklamowane Królestwo Włoch, w którym władzę monarszą objął król Wiktor Emanuel II. Jedynie Wenecja i okrojone Państwo Kościelne nie wchodziły jeszcze w skład królestwa (zostały przyłączone do Włoch w 1866 i 1870 r.).

W 1862 r. Garibaldi podjął próbę zajęcia Państwa Kościelnego i Rzymu, ale napotkał opór wojsk królewskich, które pokonały jego oddziały. Sam Garibaldi znalazł się w więzieniu, ale pod naciskiem włoskiego społeczeństwa został uwolniony.

Garibaldi i król Wiktor Emanuel II

Giuseppe Garibaldi popierał sprawę niepodległości Polski i wspierał Polaków w czasie powstania styczniowego (1863–64). Jego syn Menotti usiłował zorganizować legion włoski, by pomóc militarnie walczącym powstańcom polskim.

Giuseppe Garibaldi i jego syn Menotti

W 1866 r., w czasie wojny z Austrią, Garibaldi dowodził korpusem ochotniczym w Tyrolu, a w wojnie Francji z Prusami (1870–71) walczył w obronie republiki francuskiej, stojąc na czele Armii Wogezów.

G. Garibaldi, który stał się symbolem walk o wyzwolenie i zjednoczenie Włoch, zmarł na wyspie Caprera 2 VI 1882 r.

Pomnik Garibaldiego w Turynie

WAŻNE DATY:

1834 – udział Garibaldiego w powstaniu sabaudzkim 1835 – emigracja do Ameryki Południowej 1848–49 – udział w antyaustriackim powstaniu w Lombardii 1854 – powrót Garibaldiego z emigracji w Afryce, USA i Anglii 1859 – udział w walkach w wojnie Sardynii i Francji z Austrią 1860 – "Wyprawa Tysiąca" na Sycylię (V); zajęcie Neapolu (VIII) 1861 (17 III) – proklamacja Królestwa Włoch 1862 – próba zajęcia Państwa Kościelnego i Rzymu; uwięzienie Garibaldiego 1866 – udział Garibaldiego w wojnie przeciw Austrii 1870 – walka w obronie republiki francuskiej podczas wojny Francji z Prusami 1882 – śmierć Garibaldiego

powrót do początku strony