|
W drugiej połowie XIX w. nastąpił gwałtowny rozwój filozofii, przyrodoznawstwa (Karol Darwin), empiryzmu (John Mill), ewolucjonizmu (Herbert Spencer). Te kierunki kształtowały świadomość naukowców, a także zwykłych ludzi. 
Karol Darwin
| 
John Mill
| 
Herbert Spencer
|
Podstawowe kierunki pozytywizmu: EMPIRYZM – poznanie pochodzi z doświadczenia; metodą poznawczą jest indukcja, polegająca na prowadzeniu badań od szczegółowych obserwacji do ogólnych wniosków. EWOLUCJONIZM – teoria Karola Darwina, według której gatunki w procesie rozwoju ulegają przekształceniu w formy wyższe. SCJENTYZM – pogląd, według którego wiedzę można uzyskać tylko przez poznanie naukowe, oparte na naukach szczegółowych; neguje istnienie tego, co niepoznawalne. UTYLITARYZM – kierunek w etyce, według którego najwyższym dobrem jest dobro społeczeństwa – to, co robimy ma służyć jak największej liczbie ludzi (altruizm), a o wartości moralnej czynu świadczą jego skutki. John Mill głosił użyteczność wszystkich dzieł człowieka, w tym również literatury. Wszystko, co robi, tworzy człowiek powinno być pożyteczne dla społeczeństwa, propagować wzorce moralne, nauczać i wychowywać. RACJONALIZM – rozum jest głównym źródłem poznania, drogą poznania jest dedukcja (badania wyprowadzone od ogólnych obserwacji, zwieńczone szczegółowymi wnioskami). DETERMINIZM – zasada naukowa, według której te same przyczyny wywołują te same skutki. Jak twierdził Hipolit Taine, każde zjawisko rzeczywistości ludzkiej jest uwarunkowane i ograniczone przez zespół czynników; człowiek jest przede wszystkim zdeterminowany (określony) przez rasę, środowisko, w którym się wychowuje i moment dziejowy, w którym żyje. MATERIALIZM – doktryna głosząca, że poza materią nie istnieje żadna inna substancja (odrzuca istnienie duszy, życia po śmierci, Boga). SENSUALIZM – doktryna głosząca, że całe poznanie pochodzi z wrażeń zmysłowych; człowiek rodzi się jako pusta tablica: tabula rasa, bez żadnych predyspozycji. FILOZOFIA POZYTYWNA – system filozoficzny Augusta Comte'a, w którym pozytywizm jest najwyższym stadium rozwoju ludzkości. 
August Comte
Stadia rozwoju wiedzy według Comte'a:
1. | teologiczne (wszystko miało odniesienie do Boga, magii); | 2. | metafizyczne (wyjaśnianie zjawisk za pomocą słów, abstrakcyjnych idei, pojęć i zasad); | 3. | pozytywne (wyjaśniać znaczy odkryć prawo, wyjaśnianie odbywa się na drodze naukowej). |
Zasady filozofii pozytywnej:
– | nie mamy niczego poza doświadczeniem; | – | etyka ogranicza się tylko do altruizmu; | – | wzorem społeczeństwa przyszłości jest system społeczny oparty na idei porządku i postępie; | – | jednostka podporządkowuje własne interesy interesom społeczeństwa; | – | indywidualizm jest utożsamiany z egoizmem; | – | ludzkie działania powinny być przydatne do rozwoju ludzkości; | – | religia ma uszczęśliwiać ludzkość; praktyczne zastosowanie idei Boga: jest potrzebny do szczęścia i zadowolenia człowieka; | – | celem polityki pozytywnej jest porządek społeczny – rozdział Kościoła i państwa. |
powrót do początku strony |
