ZWIĄZKI POZYTYWIZMU Z OŚWIECENIEM I ROMANTYZMEM PODOBIEŃSTWA Z OŚWIECENIEM – | typ bohatera (szlachcic sarmata: Zagłoba, Starościna; człowiek postępowy: Wokulski, Podkomorzy); | – | postęp; | – | racjonalizm; | – | hasła wolności i równości; | – | tendencyjność literatury; | – | ścisły związek literatury z życiem narodu; | – | prosty, komunikatywny język; | – | duża rola publicystyki; | – | dydaktyzm; | – | walka o oświatę; | – | walka o prawa ludu; | – | podobne rozumienie patriotyzmu (reformy, praca). |
RÓŻNICE Pozytywizm | Oświecenie | wychowanie traktowane bardzo poważnie (publicystyka) | wychowanie przez ośmieszanie | uczyć | uczyć, bawiąc | brak sentymentalizmu | sentymentalizm | psychologizm | brak psychologizmu |
PODOBIEŃSTWA Z ROMANTYZMEM
– | te same cele, lecz inne drogi ich osiągania; | – | poświęcenie jednostki dla ogółu; | – | postacie wielkich bohaterów; | – | ludowość; | – | krytyka szlachty i arystokracji; | – | baśniowość; | – | psychologizm. |
RÓŻNICE Pozytywizm | Romantyzm | patriotyzm rozumiany jako praca, nauka | patriotyzm jako walka | ewolucja, zmiany powolne, spokojne | rewolucja | porządek, rozum, rozsądek | epoka chaotyczna, największą wartością człowieka jest uczucie | racjonalizm | irracjonalizm | realizm | mistycyzm, fantastyka | kobieta-partnerka; emancypacja | kobieta-kochanka | brak nastrojowości, nastrój nie odgrywa dużej roli | ważna rola nastrojowości | materializm, kult pieniądza i techniki | idealizm | człowiek pracy, naukowiec, działacz | wzorzec bojownika, idealisty, nieszczęśliwego kochanka | praca u podstaw | fascynacja kulturą ludową ważniejsza niż program społeczny | dominacja epiki | dominacja liryki i dramatu | przyroda ma charakter symboliczny | przyroda tłem i bohaterem | narrator obiektywny | narrator subiektywny | literatura dydaktyczna | literatura profetyczna | literatura rzadko związana z religią | duża rola religii | współczesność, problemy polskie | historyzm, orientalizm | miłość pokazana realistycznie | miłość idealna, wieczna, jedyna, nieszczęśliwa | styl prosty, zrozumiały | styl emocjonalny, patetyczny |
powrót do początku strony |