Urodził się w 1864 r., zmarł w 1925 r. w Warszawie. Używał pseudonimów: Maurycy Zych, Józef Katerla. Od wczesnej młodości musiał sam na siebie zarabiać, pracował jako guwerner w dworach szlacheckich, co znalazło odbicie w jego twórczości. Brał aktywny udział w życiu polityczno-społecznym, był m.in. prezesem Związku Zawodowego Literatów Polskich, współzałożycielem Akademii Literatury i polskiego Pen Clubu. Debiutował jako nowelista na łamach Tygodnika Powszechnego w 1889 r. Najważniejsze utwory to: Opowiadania, powieści – Popioły, Wierna rzeka, Ludzie bezdomni, Przedwiośnie, dramaty – Róża, Uciekła mi przepióreczka, Turoń, Ponad śnieg bielszym się stanę. PRZEDWIOŚNIE – GENEZA
Utwór pisany był na początku lat 20. (Żeromski ukończył go w 1924 r.). Związany był z sytuacją w Polsce, poruszał takie problemy jak: odzyskanie niepodległości, walka o władzę, częste zmiany rządów, kryzys gospodarczy, postawy antyradzieckie, konflikt z Rosją Radziecką, dążenia odśrodkowych mniejszości narodowych, hiperinflacja, drożyzna. Wszystko to zderzone było z mitem wolnej szczęśliwej Polski, wymarzonej przez romantyków. Żeromski był rozczarowany i pytał w swej powieści o dalsze losy kraju. Obraz Polski w utworze jest przygnębiający, kraj jest zrujnowany, biedny, brudny i brzydki. Ziemiaństwo żyje w przepychu, spędza beztrosko czas na zabawach. Nie przejmuje się losami kraju. Podobnie postępuje duchowieństwo. Inteligencja żyje bogato, ale pracuje i nie prowadzi tak hulaszczego trybu życia, nie ma służby. Natomiast chłopi żyją w biedzie i chorobie. Nie są zainteresowani niczym, poza swoją okolicą, jadłem i opałem. Robotnicy zajmują się drobnym handlem, nie robią właściwie nic konkretnego. PROGRAMY NAPRAWY SYTUACJI W POLSCE W PRZEDWIOŚNIU Idea szklanych domów – był to pomysł Seweryna Baryki, utopijne marzenie o czystej idealnej Polsce. Seweryn chciał skłonić syna do przyjazdu do ojczyzny, snuł więc wizję szklanych wygodnych, estetycznych domów. Stały się one symbolem szczęśliwej nowoczesnej Polski. Niestety była to wizja utopijna, według Żeromskiego nasza ojczyzna nigdy taka nie będzie, tak jak nigdy nie powstaną szklane domy (nie wyobrażano sobie takich budowli w ówczesnej Polsce, nie było wtedy takich możliwości technicznych jak dziś). Program Gajowca – przedstawiał Polskę realistycznie, chciał ją zmienić drogą edukacji, chciał przeprowadzić szereg reform: monetarną, szkolnictwa, oświaty, rolną. Polska miała utrzymać niepodległość, Gajowiec postulował wzmocnienie armii, stworzenie policji państwowej. Ostatnią reformą miała być poprawa bytu najbiedniejszych. Wadą tego programu była zbyt wolna jego realizacja. Program Lulka – Lulek chciał wspólnej własności i równości wszystkich klas. Pragnął także zlikwidowania granic państwowych. Najlepszą metodą działania według niego była rewolucja. Lulek nienawidził Polski, chciał naśladować działania Rosji Radzieckiej. Wierzył w siłę klasy robotniczej. W Przedwiośniu widać jednak wyraźnie, że program ten nie może odnowić Polski. Żeromski opowiadał się za programem Gajowca i obawiał się, że jeśli Polacy nie znajdą dobrego programu, opowiedzą się za rewolucją. ETAPY KSZTAŁTOWANIA SIĘ POSTAWY CEZAREGO BARYKI 1. | Urodził się w 1900 r. w Baku, miał szczęśliwe dzieciństwo, żył w dostatku, ojciec był dla niego autorytetem. | 2. | Kiedy ojciec poszedł na wojnę, Cezary zaczął się buntować, przestał się uczyć. | 3. | W 1917 r. wybuchła rewolucja. Chłopiec nie rozumiał jej idei, podobało mu się jednak, że może bezkarnie wybijać szyby itp. | 4. | Śmierć matki. Cezary zobaczył, jak bardzo był naiwny. Zobaczył, że zmarłej matce zdarto obrączkę razem ze skórą i zdał sobie wtedy sprawę, że rewolucja to grabież i oszustwo. | 5. | Zamieszki między Ormianami i Tatarami. Cezary zajmował się grzebaniem trupów Ormian i wstrząsnęło nim to, że giną młodzi, piękni, niewinni ludzie. Zobaczył, że rewolucjoniści są tyranami gorszymi od tych znanych z historii, a rewolucja to przede wszystkim przemoc i niesprawiedliwość. | 6. | Spotkanie z ojcem. Ojciec chce koniecznie wrócić do Polski, opowiedział Cezaremu swoją wizję szklanych domów. | 7. | W czasie podróży do Polski ojciec zmarł. Cezary przybywa do Warszawy, bierze udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Właściwie na wojnę poszedł z ciekawości. Nie poszedł jako Polak, ale wrócił jako Polak. | 8. | Wyjazd do Nawłoci z Hipolitem Wielosławskim poznanym w wojsku. Cezary widzi dostatnie życie ziemiaństwa w kontraście z życiem wsi. Wiedział, że jeśli nic się nie zmieni, nadejdzie rewolucja. | 9. | W Warszawie poznaje poglądy Gajowca i Lulka, nie opowiada się jednoznacznie za żadnym z programów. |
W zakończeniu powieści Cezary bierze udział w demonstracji komunistycznej na Belweder, nie znaczy to jednak, że obrał drogę Lulka. Nie chce być rewolucjonistą, wie, że rewolucja to siła niszcząca, niebezpieczna dla Polski. Baryka to bohater dynamiczny, dojrzewający politycznie. Często zestawia się go z Soplicą, a obraz rewolucji porównuje się z tym w Nie-Boskiej komedii Z. Krasińskiego. BUDOWA PRZEDWIOŚNIA Przedwiośnie uważa się za utwór doskonalszy od poprzednich dzieł Żeromskiego. Nie ma w nim sztuczności i patosu. Styl i język służą podaniu informacji i odtworzeniu przedmiotu. Słownictwo jest potoczne, pojawia się komizm i humor. Przedwiośnie to powieść realistyczna, powieść–dyskusja, szczególnie część trzecia (Wiatr od wschodu), która ma charakter publicystyczny i prawie nie zawiera fabuły. Część pierwsza (Szklane domy) stanowi wstęp i jest swojego rodzaju sprawozdaniem wydarzeń, natomiast najbardziej epicka jest Nawłoć – z żywą, bogatą fabułą, bez przesadnej ideologii. powrót do początku strony |
