|
Urodziła się w 1884 r. w Warszawie. Studiowała historię, geografię, ekonomię i językoznawstwo na tajnym "Uniwersytecie Latającym". Była działaczką organizacji kobiecych i Pen Clubu. Od 1933 r. należała do Polskiej Akademii Literatury. W 1936 r. dostała Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury. W czasie wojny brała udział w konspiracyjnym życiu literackim. W latach 1945–1947 była posłanką Krajowej Rady Narodowej, w latach 1947–1954 posłanką na Sejm. Należała do Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich. Owocem prowadzonych w ramach tej działalności wizji lokalnych, wywiadów i spotkań stały się Medaliony (1946). Zadebiutowała w 1898 r. na łamach Przeglądu Tygodniowego jako poetka. W 1906 r. ogłosiła powieść Kobiety. Inne powieści to m.in.: Książę (kontynuacja Kobiet) (1907), Rówieśnice (1909), Narcyza (1911), Romans Teresy Hennert (1923), Granica (1935). Pisała też dramaty (np. Dom kobiet), nowele i opowiadania (np. Charaktery) i dzienniki (Dzienniki czasu wojny – pisane w latach II wojny światowej). Ogromną popularność przyniósł Nałkowskiej prowadzony przez nią, bodajże ostatni, salon literacki w Warszawie. Pomagała początkującym artystom (np. Brunonowi Schulzowi), promowała młodych literatów. Zmarła w 1954 r. W Warszawie, została pochowana na cmentarzu Powązkowskim. GRANICA Pierwotny tytuł utworu to Schematy. Był publikowany w latach 1932–1934 w czasopismach takich jak Tygodnik Ilustrowany, Wiadomości Literackie. Granica jest uważana za najwybitniejsze dzieło Nałkowskiej. Powieść ma osobliwą kompozycję – już na początku podana jest informacja o zamachu na głównego bohatera. Jest to powieść psychologiczna, filozoficzna i społeczna. ORYGINALNOŚĆ GRANICY Streszczenie Granicy mogłoby sugerować, że jest to schematyczny, banalny romans na prowincji. Młody inteligent Zenon Ziembiewicz, mąż Elżbiety Bieckiej, ma romans z dziewczyną ze wsi – Justyną Bogutówną. Kiedy ta zachodzi w ciążę, Zenon nakazuje dziewczynie dokonać aborcji. Jego żona zna sytuację i pomaga dziewczynie finansowo. Zenon robi karierę, zostaje prezydentem miasta. Justyna po pewnym czasie dokonuje na nim zemsty i oblewa mu twarz kwasem. Zenon popełnia samobójstwo, Elżbieta opuszcza wtedy miasto. Jednak ten banalny schemat, trójkąt: mąż – żona – kochanka, jest pretekstem do obserwacji i analizy społecznej i psychologicznej. Finał całej historii czytelnik zna od początku, wskazuje to, że nie jest ważna odpowiedź na pytanie "co dalej". Autorka sugeruje, aby skupić się na interpretacji zachowań bohaterów, chce podkreślić wagę problematyki i filozofii utworu. Czas jest psychologiczny (zamiast historycznego). W powieści zostały skonfrontowane różne punkty widzenia – postaci i wydarzenia są prezentowane z wielu perspektyw i poddawane ocenie kilku różnych osób. Skłania to do zastanowienia się nad kwestią, czy możliwa jest obiektywna prawda o człowieku i świecie. Jest się takim, jak myślą ludzie, nie jak myślimy o sobie my – pisze autorka. CHARAKTERYSTYKA GRUP SPOŁECZNYCH W GRANICY Ziemiaństwo (Tczewscy):
– prowadzi konsumpcyjny tryb życia, otacza się przepychem;
– bawią się, podróżują, romansują;
– charakteryzuje ich zakłamanie moralne;
– mają wpływ na prasę;
– mają służbę, którą trzymają na dystans.
Ziemiaństwo biedniejsze, choć utraciło majątek przez złe gospodarowanie, próżnuje i żyje ponad stan. Np. rodziców Zenona Ziembiewicza nie stać na potrzebne rzeczy, ale posiadają osobną służbę do czyszczenia butów i nastawiania samowaru. Inteligencja (Zenon, Karol Wąbrowski, Elżbieta):
– to ludzie często nieszczęśliwi w życiu osobistym;
– dają sobą manipulować;
– wyzbywają się ideałów dla kariery;
– konformiści. Mieszczaństwo (Cecylia Kolichowska i jej znajome):
– charakteryzuje je egoizm, myślenie tylko o sobie, o swoich chorobach;
– nie okazuje uczuć;
– zajmuje się plotkarstwem;
– jest bezużyteczne społecznie;
– źle traktuje służbę. Proletriat (Gołąbscy, Posztrascy, Borboccy, Bogutowa z Justyną):
– to biedni i schorowani ludzie;
– żyją w złych warunkach materialnych;
– szybko umierają;
– nie mogą się uczyć;
– popadają w pijaństwo, popełniają przestępstwa. Komuniści (Konstanty Wąbrowski, Marian Chąśba, Podebrak):
– | tracą pracę ze względu na poglądy, są więzieni, giną w manifestacjach. |
Wnioski: obraz społeczeństwa przedstawiony w Granicy jest bardzo pesymistyczny, żadna z warstw nie jest szczęśliwa. W porównaniu z Przedwiośniem, w którym zawarta jest jakaś nadzieja i propozycje programów politycznych mających służyć naprawie sytuacji, u Nałkowskiej społeczeństwo nie jest w stanie sobie pomóc. Ten pesymistyczny obraz wynika z późniejszego czasu powstania utworu, kiedy już było wiadomo, że żaden z programów nie sprawdził się, a rozwarstwienie społeczne tylko się pogłębiło. INTERPRETACJA TYTUŁU W wymiarze moralnym:
Granica między prawdą a kłamstwem (Zenon zdradził żonę); granica, za którą przestaje się być sobą; granica wierności sobie (Zenon zdradził młodzieńcze ideały, wydał rozkaz strzelania do robotników); granica między dobrem a złem. W wymiarze społecznym:
Obrazuje ją w powieści dom Kolichowskiej (na górze żyją ludzie "lepsi", na dole biedota – dla jednych jest to sufit, dla drugich podłoga) oraz granica między służbą a Tczewskimi, między kuchnią a salonem. W wymiarze psychologicznym:
Powieść prowokuje do zadawania pytań o to, jaka jest granica między tym, co subiektywne (co sądzimy sami o sobie), a tym co obiektywne (co sądzą o nas inni); w jaki sposób można siebie i innych prawidłowo zdefiniować i ocenić. powrót do początku strony |
