|
STANISŁAW IGNACY WITKIEWICZ (WITKACY) 
Był synem Stanisława Witkiewicza, artysty, twórcy stylu zakopiańskiego. Urodził się w 1885 r. w Warszawie, zmarł śmiercią samobójczą 18 IX 1939 r., zaraz po wkroczeniu Rosjan do Polski. Był dramaturgiem, krytykiem, teoretykiem sztuki, filozofem, malarzem. Miał firmę portretową. Witkacy uczył się prywatnie, maturę zdał eksternistycznie, przez jakiś czas studiował w Akademii Sztuk Pięknych. Dużo podróżował: w 1914 r. przebywał z Bronisławem Malinowskim w Australii. Ponieważ miał obywatelstwo rosyjskie, musiał walczyć w wojsku carskim, był więc świadkiem rewolucji, co miało ogromny wpływ na jego twórczość. Był eksentrycznym, nieobliczalnym człowiekiem, wrogim przymusom. Uprawiał autokreację – już za życia obrastał w legendę. Przerażała go mechanizacja życia, cywilizacja, materializm, był przekonany o nieuniknionej zagładzie. Jest autorem tekstów publicystycznych (Nowe formy w malarstwie, Pojęcia i twierdzenia implikowane przez pojęcie istnienia), sztuk teatralnych (Szewcy, Matka, W małym dworku), powieści (Pożegnanie jesieni, Nienasycenie). Wyłożył teorię Freuda w Niemytych duszach, stworzył dziełko o narkotykach Nikotyna, alkohol, peyotl, morfina, eter. 
Witkacy, Kompozycja z tancerką
Witkacy, Wizyta u Radży
| 
| Portret Juliana Tuwima | Portret Marii Pawlikowskiej-
-Jasnorzewskiej |
Teoria czystej formyU podłoża filozoficznego tej teorii leżało przekonanie Witkacego, że metafizyka, sztuka, filozofia zdegenerowały się, a społeczeństwo stało się zbyt praktyczne. Artysta uważał, że aby doznać uczuć metafizycznych, należy oderwać sztukę od rzeczywistości. Według teorii czystej formy piękno sztuki tkwi w jej formie, nie w treści i dzięki sztuce człowiek odnajduje odpowiedzi na pytania egzystencjalne. Ponadto Witkacy głosił bezwzględną wolność artysty w zakresie komponowania sztuki i konstruowania formy, odrzucał prawdopodobieństwo życiowe i tradycję. Sztuka czystej formy miała być pozbawiona akcji w tradycyjnym tego słowa znaczeniu, miała płynąć z głębi artysty, a jej odpowiednikiem miało być malarstwo abstrakcyjne. Witkacemu nie udało się do końca stworzyć dzieła czystej formy, jego dramaty zawsze zawierały jakąś akcję. Wcielenie tej teorii w proces tworzenia dzieła było nierealne. SZEWCY Utwór pisany był przez siedem lat, od 1934 r. Miejsce dramatu to warsztat szewski, czas: druga połowa XX w., jednak przedstawione realia wskazują na początek wieku. W utworze pokazane są różne grupy społeczne:
– | proletariat (szewcy) – muszą ciągle pracować, są biedni, brudni, marzą o pieniądzach, kobietach, dobrym jedzeniu; | – | burżuazja (Robert Scurvy) – bogaty prokurator, zakochany w księżnej (ta nim gardzi), marzy o hrabiostwie, oddałby za tytuł życie; | – | arystokracja (księżna Irina Wsiewołodowna Zbereźnicka-Podberezka) – znudzona, ucieka w marzenia, nie pracuje, żyje w luksusie, obiekt pożądania innych warstw społecznych. |
W Szewcach pokazane zostały różne ustroje społeczne oraz różne sposoby przejmowania i sprawowania władzy. Okazuje się, że osiągnięcie władzy nie daje szczęścia, a dobro społeczne i wielkie idee to tylko pretekst do zdobycia najwyższego stanowiska w państwie. Utwór pokazuje Witkacego jako katastrofistę, gdyż dowodzi, że żaden ustrój nie gwarantuje sprawiedliwości i demokracji, a ostatecznym etapem każdej władzy jest totalitaryzm. Obraz katastrofy potęguje nuda, ośmieszenie wszelkich symboli (chochoł, Wernyhora). Sztuka kończy się nagłym zapadnięciem kurtyny. Jedna jest dobra rzecz na świecie, to indywidualne istnienie w dostatecznych warunkach materialnych – takie zdanie pada w utworze. Styl utworu sam Witkacy określił jako sobaczy – nie brak wulgaryzmów, neologizmów, pomieszania słownictwa naukowego z prostackim. Język jest dosadny i kontrowersyjny (Ludzie to robaki w serze, który też jest kupą robaków; Wstręt taki mam do siebie, jakbym był żywym karaluchem we własnej gębie), metafory są hiperbolizowane (lewatywa z kwasu solnego). Kompozycja Szewców jest trójdzielna, utwór składa się z trzech aktów, opisuje trzy przewroty, trzech szewców, trzy ideologie i ustroje. Realizacja czystej formy w Szewcach | DRAMAT REALISTYCZNY | SZEWCY | Akcja | prawdopodobna; typowe konflikty, związek przyczynowo-
-skutkowy, harmonia | nieprawdopodobna; niezwykłe wydarzenia, brak związku przyczynowo-skutkowego (np. księżna dostaje w twarz, zalewa się krwią i nic z tego nie wynika), groteska (Scurvy zamienił się w psa), świat zdeformowany, absurd | Bohaterowie | przeciętni, typowi, kierują się zdrowym rozsądkiem, ich motywacje są realistyczne i zrozumiałe | o niejednolitej psychice, są jak marionetki, groteskowi i zdeformowani | Język | charakteryzujący postać | od filozofii po gwarę, od wulgaryzmów po patos – kompletny chaos | Funkcja | dydaktyczna, poznawcza | bulwersowanie, szokowanie, prowokacja |
powrót do początku strony |
